Chùa Hội Khánh ban đầu có tên là Tổ đình Hội Khánh, là một ngôi chùa cổ do Đại Ngạn thiền sư (thuộc dòng Lâm Tế) khai sơn năm Tân Dậu 1741. Lúc đầu, Tổ đình Hội Khánh được xây trên một ngọn đồi cao, nhưng vào năm 1861, khi giặc Pháp đánh chiếm Nam Bộ, nơi đây bị thiêu hủy hoàn toàn. Đến năm 1868, chùa được xây dựng lại ở vị trí hiện nay.

Tham quan, tìm hiểu về kiến trúc mỹ thuật của chùa, họa sĩ Ngô Đức Chung đánh giá: Chính điện chùa mang dáng dấp của một ngôi nhà cổ Nam Bộ. Cửa tam quan là công trình nghệ thuật khảm gốm khá tinh xảo qua bàn tay tài hoa của lớp thợ Thủ Dầu Một. Các tượng thờ trong chùa được tạo bằng gỗ sơn son thếp vàng, là tác phẩm điêu khắc có giá trị nghệ thuật cao, mang đặc trưng của phong cách điêu khắc gỗ Bình Dương xưa. Chùa còn giữ được bộ mộc bản in kinh cách đây hơn 120 năm và nhiều bộ kinh sách cổ.

Khu vực chính điện chùa Hội Khánh. 

Hơn 32 năm kể từ ngày được công nhận Di tích lịch sử-văn hóa cấp quốc gia, chùa Hội Khánh liên tục được trùng tu, xây dựng mới với các công trình tầm cỡ. Năm 2007, nhân dịp hướng tới 1.000 năm Thăng Long-Hà Nội, chùa xây dựng tượng Đức Bổn sư Thích Ca nhập niết bàn cao 12m, dài 52m. Công trình được Tổ chức Kỷ lục châu Á công nhận là “Tượng Phật nhập niết bàn trên mái chùa dài nhất châu Á”.

Nét nổi bật của ngôi cổ tự này là dấu ấn về phong trào yêu nước. Trong những năm 1923-1926, chùa Hội Khánh là nơi ẩn náu, quy tụ các nhân sĩ, nhà nho, nhà sư yêu nước cùng lập ra “Hội Danh dự yêu nước” với sự tham gia của cụ Phó bảng Nguyễn Sinh Sắc (thân phụ của Chủ tịch Hồ Chí Minh). Tôn chỉ hoạt động của hội là thông qua việc dạy chữ Hán-Nôm, kê toa, bốc thuốc giúp đỡ người bệnh để truyền bá tinh thần đạo nghĩa, lòng yêu nước thương nòi tới đồng bào. Sau Cách mạng Tháng Tám năm 1945, chùa Hội Khánh là trụ sở của Hội Phật giáo cứu quốc tỉnh Thủ Dầu Một, minh chứng cho sự kết hợp giữa phong trào yêu nước và Phật giáo.

Tại chùa, điện thờ cụ Phó bảng Nguyễn Sinh Sắc và Bác Hồ là "địa chỉ đỏ" để thế hệ trẻ đến tri ân, tưởng nhớ và tìm hiểu về lịch sử dân tộc. Thầy giáo Lê Ngọc Giáp, giáo viên Lịch sử, Trường THPT Tây Nam (phường Phú An, TP Hồ Chí Minh), cho biết: “Trong giờ học ngoại khóa, tôi thường tổ chức cho học sinh đến tham quan kiến trúc nghệ thuật của chùa, đồng thời tìm hiểu về quãng thời gian cụ Phó bảng Nguyễn Sinh Sắc đến hoạt động tại Thủ Dầu Một với nghĩa cử cao đẹp, ân cần và đức độ, qua đó làm phong phú thêm kiến thức về lịch sử đấu tranh giải phóng dân tộc và bồi đắp tinh thần yêu nước cho học sinh”.

Thời gian tới, TP Hồ Chí Minh sẽ đẩy mạnh công tác tuyên truyền đến nhân dân, đặc biệt là đối tượng thanh thiếu niên về giá trị, ý nghĩa của các di tích lịch sử-văn hóa, tâm linh trên địa bàn, trong đó có chùa Hội Khánh. Đồng thời, địa phương tiếp tục phát huy giá trị của chuỗi các di tích bằng việc liên kết giữa nhà trường với di tích, tổ chức các hoạt động tham quan về nguồn, khơi dậy trong thế hệ trẻ niềm hứng thú với di sản, kết nối sâu sắc hơn với những giá trị truyền thống dân tộc.

Bài và ảnh: LƯƠNG ANH

*Mời bạn đọc vào chuyên mục Văn hóa xem các tin, bài liên quan.