Theo thần phả và sắc phong để lại, vào thời nhà Lý có một gia đình trong làng sinh được ba người con trai khôi ngô, tuấn tú, có tài năng xuất chúng, văn võ song toàn. Thời điểm đó, quân Chiêm Thành xâm lược Đại Việt, ba anh em trẻ tuổi, xin với nhà vua ra trận để giúp dân đánh giặc. Khi thắng giặc Chiêm Thành, các ngài đã về quê sống, giúp dân, lập ấp… Để ghi nhớ công lao to lớn của 3 vị tướng quân đối với đất nước, nhà vua đã ban sắc phong “Thượng đẳng thần”, nhân dân địa phương tôn vinh là thành hoàng làng và được thờ tại đình Cao Thọ.

Lễ rước tam vị thành hoàng trong hội xuân làng Cao Thọ. 

Hằng năm, người dân đã duy trì tiết lệ tế lễ thành hoàng để cầu phúc, cầu lộc tại đình Cao Thọ. Trong một năm có 4 tiết lệ tế lễ vào các thời điểm liên quan đến mùa màng nông nghiệp. Tiết lệ thứ nhất vào ngày 12 tháng Giêng là ngày người dân mở hội đầu xuân. Con em đi làm ăn xa và du khách thập phương về dự hội làng. Theo thông lệ cứ 5 năm một lần, làng mở hội lớn để tổ chức lễ rước long trọng ba vị thành hoàng từ đình Cao Thọ sang ba ngôi nghè và ngược lại. Thời gian địa phương tổ chức lễ hội trong 3 ngày (từ ngày 12 đến 15 tháng Giêng).

Tiết lệ thứ hai là ngày mồng 1-8 (âm lịch) khi đồng xanh lúa tốt, dân làng mở lễ tế thánh để mừng lúa, cầu cho mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu, dân làng thịnh vượng. Tiết lệ thứ ba là ngày 24-10 (âm lịch) là ngày kết thúc thu hoạch lúa, dân làng tế lễ linh đình, vật tế là bánh giầy, bánh chưng để khao các quan viên và chia phần về cho dân làng. Tiết lệ thứ tư là ngày mồng 1 tháng Chạp (là ngày giỗ của 3 vị thành hoàng) và đây cũng là ngày tổng kết năm về công tác tín ngưỡng của dân làng.

Cụ Nguyễn Thế Bằng làm chủ tế đọc chúc văn dâng tam vị đức thánh Thành hoàng làng Cao Thọ. 

Cụ Nguyễn Gia Phách (85 tuổi) phấn khởi chia sẻ về tục lệ truyền thống của thôn Cao Thọ: “Tục lệ tế lễ ba vị thánh được dân làng duy trì đều đặn, trang trọng, nghiêm túc. Đây là dịp để tưởng nhớ công lao to lớn của các bậc tiền nhân đối với đất nước và nhân dân địa phương, đồng thời cũng góp phần giáo dục truyền thống “uống nước nhớ nguồn” đối với thế hệ trẻ, động viên, khích lệ nhân dân tích cực lao động và học tập để xây dựng quê hương giàu đẹp…”.

Bốn tiết lệ lễ thành hoàng được các bậc cao niên thực hiện với các nghi thức rất trang trọng. Ban tế lễ dẫn rượu, nước, lễ vật vào hậu cung nơi ngự của ba vị thành hoàng. Khi dẫn xong hết tuần rượu, chủ tế đọc chúc văn để tưởng nhớ công ơn của thành hoàng và cầu chúc quốc thái dân an, dân làng no ấm, thịnh vượng.

Nghi thức tế lễ được đội tế làng Cao Thọ thực hiện trang nghiêm, thành kính. 

Xuân mới Ất Tỵ 2025 đã về, người dân Cao Thọ nô nức chuẩn bị lễ đầu xuân. Hoạt động này thể hiện nét đẹp văn hóa của vùng quê Kinh Bắc. Đây cũng là dịp để người dân thể hiện lòng tôn kính và biết ơn đối với tiền nhân, cầu mong bình an, thịnh vượng, mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu, gia đình hạnh phúc, tăng cường sự đoàn kết trong cộng đồng dân cư.

Bài và ảnh: NGUYỄN HẢI

*Mời bạn đọc vào chuyên mục Văn hóa xem các tin, bài liên quan.