Tin Đại tá, nhạc sĩ, NSND Nguyễn Văn Tiến (Tiến bầu), nguyên Giám đốc Nhà hát Ca múa quân đội từ trần đêm 27-11, thọ 69 tuổi, khiến gia đình, bạn bè, đồng nghiệp và công chúng yêu mến ông không khỏi ngậm ngùi.
NSƯT Hồng Hạnh chia sẻ: “NSND Nguyễn Tiến là tấm gương mà thế hệ chúng tôi luôn ngưỡng mộ. Từ khi tôi về công tác tại nhà hát, tôi đã được nhạc sĩ Nguyễn Tiến chỉ bảo tận tình từ làm nghề cho đến ứng xử trong cuộc sống, được ông gửi gắm thể hiện nhiều ca khúc, trong đó tôi vẫn luôn thích ca khúc “Hoa cau vườn trầu”. Tôi được biết, trước tôi đã có nhiều nghệ sĩ thể hiện ca khúc này rất thành công bởi giai điệu và ca từ đậm hồn quê, tình yêu quê hương. Nhiều ca khúc khác của nhạc sĩ Nguyễn Tiến cũng được nhiều thế hệ khán giả ngưỡng mộ. Bản thân tôi mỗi khi thể hiện ca khúc của nhạc sĩ đều cảm nhận được lời ca dung dị, chân chất, mang âm hưởng dân gian trữ tình lắng sâu vào lòng người nghe. Nhất là mỗi lần đi biểu diễn phục vụ bộ đội và nhân dân ở các đơn vị, hay đến các vùng sâu vùng xa đều được yêu cầu hát lại”.
Nhớ có lần được trò chuyện với nhạc sĩ, ông kể ca khúc “Hoa cau vườn trầu” được ông sáng tác với mối duyên kỳ lạ. Đó là một lần về quê nhà Nam Định, ông nghe được câu chuyện tình buồn của chị hàng xóm. Chị yêu một người gần nhà nhưng phải xa cách vì anh đi chiến đấu. Sau này, anh trở về nhưng vì nhiều lý do, cả hai không đến được với nhau, để lại nhiều tiếc nuối trong lòng chị. Đêm đó, khi đi ngang qua một hàng cau, trong đầu ông bỗng vang lên ca từ “Hoa cau rụng trắng sân nhà em”. Nghĩ về chuyện tình đó, nhạc sĩ triển khai thành bài hát. Ca khúc được biết đến nhiều qua giọng hát của NSND Thu Hiền.
Nhạc sĩ Nguyễn Tiến sinh năm 1953 trong gia đình có truyền thống nghệ thuật ở Nam Định. Cha ông là nghệ sĩ đàn bầu Nguyễn Tiếu. Nghệ sĩ Nguyễn Tiến tốt nghiệp Trường Nghệ thuật Quân đội (nay là Trường Đại học Văn hóa nghệ thuật quân đội) và công tác tại Đoàn Ca múa Tổng cục Chính trị (nay là Nhà hát Ca múa nhạc quân đội). Trước khi về hưu, ông đảm nhận vị trí Giám đốc Nhà hát Ca múa nhạc quân đội. Ông từng đoạt huy chương vàng dành cho tiết mục đàn bầu tại Hội diễn Nghệ thuật toàn miền Bắc; huy chương vàng tại Festival Cộng hòa Dân chủ Đức; bằng danh dự (bằng cao nhất) tại Nhạc hội Đàn bầu toàn quốc lần thứ nhất; giải A đơn ca độc tấu... Về lĩnh vực sáng tác, ông là tác giả của gần 400 ca khúc, trong số đó có nhiều ca khúc được công chúng biết tới như: “Phú nước non”, “Chiều mưa Hà Nội”, “Chiều xứ Lạng”, “Nhớ đêm giã bạn”, “Hồn Việt”, “Chuyện tình lá diêu bông”, “Dời đô”... Năm 2012, ông được trao tặng Giải thưởng Nhà nước về văn học, nghệ thuật.
Nhà phê bình âm nhạc Nguyễn Quang Long bày tỏ bất ngờ khi hay tin NSND Nguyễn Tiến qua đời: “Nhạc sĩ Nguyễn Tiến là một trong những nhạc sĩ sáng tác khai thác chất liệu dân gian rất tài tình, đặc biệt là chất liệu dân gian đồng bằng Bắc Bộ như trong “Hoa cau vườn trầu”, “Nhớ đêm giã bạn”... Đặc biệt, ông còn là một nghệ sĩ đàn bầu nổi bật của Việt Nam. Không chỉ sở hữu tài năng chơi đàn bầu, ông còn có những sáng tác về đàn bầu, cũng như có những thế hệ học trò chơi đàn bầu, dành tâm huyết nghiên cứu, sáng tác tác phẩm gắn với cây nhạc cụ truyền thống của dân tộc. Vì thế mà danh xưng "Tiến bầu” gắn bó và trở thành “thương hiệu” của riêng ông mà không phải ai cũng có thể đạt được”.
Biết chơi đàn bầu từ năm lên 6 tuổi, nghệ sĩ vinh dự được hai lần biểu diễn trước Chủ tịch Hồ Chí Minh vào năm 10 tuổi và 13 tuổi. Tiếng đàn bầu của Nguyễn Tiến còn vang lên ở các mặt trận Huế, TP Hồ Chí Minh, Campuchia... Biểu diễn ở bất cứ đâu ông cũng nhận được sự hưởng ứng, tán thưởng của bộ đội và nhân dân, bởi tiếng đàn bầu đã mang đến cho họ những giai điệu quê hương, làng mạc. Lúc còn sống, NSND Nguyễn Tiến luôn đau đáu với tiếng đàn bầu, nghệ thuật đàn bầu của Việt Nam. Bởi theo nghệ sĩ, bản thân đàn bầu là thứ nhạc cụ độc đáo bắt nguồn từ nước Việt, tiếng đàn bầu Việt Nam phù hợp với tâm hồn, tình cảm và ngôn ngữ của người Việt. Và vì thế, xuất thân từ nghệ sĩ biểu diễn đàn bầu, nhạc sĩ rồi làm công tác quản lý nghệ thuật, nhưng NSND Nguyễn Tiến vẫn luôn tâm huyết với nghệ thuật âm nhạc của dân tộc và luôn khát vọng quảng bá nghệ thuật độc đáo của đàn bầu ra thế giới.
Nhạc sĩ, NSND Nguyễn Tiến ra đi nhưng hình ảnh, tài năng biểu diễn và những sáng tác của ông sẽ luôn in dấu trong trái tim mọi người.
Lễ viếng Đại tá, nhạc sĩ, NSND Nguyễn Văn Tiến diễn ra vào hồi 11 giờ ngày 1-12-2021 tại Nhà tang lễ Bộ Quốc phòng (số 5 Trần Thánh Tông, Hà Nội).
VƯƠNG HÀ