Đền Mẫu Âu Cơ tọa lạc trên xứ gò Cây Thị thuộc xã Hiền Lương, huyện Hạ Hòa (Phú Thọ). Ngôi đền được xây dựng từ thời Lê, là nơi linh thiêng hương khói phụng thờ Mẫu Âu Cơ, người Mẹ của dân tộc Việt Nam. Nơi đây cũng là không gian hình thành, lưu giữ và thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu Âu Cơ từ bao đời nay của cư dân Hạ Hòa. Trải qua thời gian, ngôi đền đã trở thành địa chỉ tâm linh trở về cội nguồn của bao thế hệ người dân Việt Nam với niềm tự hào về nòi giống “Con Rồng, cháu Tiên” của mình.

Với những giá trị lịch sử, văn hóa, tín ngưỡng, ngày 3-8-1991 đền Mẫu Âu Cơ chính thức được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch cấp bằng di tích lịch sử văn hóa quốc gia. Đồng thời, ngày 23-1-2017, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã ban hành Quyết định số 217/QĐ-BVHTTDL, công nhận tín ngưỡng thờ Mẫu Âu Cơ là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Năm 2020, độc bản tượng Mẫu Âu Cơ được công nhận là bảo vật quốc gia. 

 Đội tế xếp hàng vào vị trí trang nghiêm để bắt đầu tiến hành nghi lễ tế nữ quan. 

Lễ hội Đền Mẫu Âu Cơ được tổ chức vào những ngày đầu tháng Giêng hằng năm. Lễ chính được tổ chức vào sáng mồng 7 tháng Giêng với nghi lễ rước kiệu và lễ Tế nữ quan. Tế nữ quan là một nghi lễ quan trọng, linh thiêng bậc nhất trong Lễ hội Đền Mẫu Âu Cơ. Sau nghi lễ rước kiệu từ Đình Đức Ông, Lễ Tế nữ quan được thực hiện tại sân Đền với những nghi thức truyền thống, mang đậm nét đẹp của tín ngưỡng thờ Mẫu Âu Cơ. 

Thực hiện nghi lễ Tế nữ quan là các em nữ sinh được lựa chọn tại Trường THPT Hạ Hòa và THPT Xuân Áng (huyện Hạ Hòa). Đó là các em nữ sinh thanh tân, có ngoại hình xinh đẹp, phẩm hạnh tốt, gia đình hạnh phúc, không có tang. Trước ngày diễn ra Lễ Tế nữ quan, đội tế đã dày công tập luyện gần một tháng để thuần thục các nghi thức, động tác trong bài tế. Lễ Tế Xuân Ất Tỵ 2025, chủ tế là em Vũ Thị Ngọc Huyền, học sinh lớp 10A3 (Trường THPT Hạ Hòa). 

 Thực hiện các nghi thức trong nghi lễ tế nữ quan. 

Trong không khí ấm áp của tiết trời mùa Xuân, bên mái đền rêu phong, cổ kính, dưới bóng đá cổ thụ và dải lụa đào mềm mại, theo nền nhạc hội, đội tế nữ quan trong bộ áo dài thắt dải lụa, khăn thêu kim tuyến, chân đi hài duyên dáng, uyển chuyển đã thành kính thực hiện các nghi thức như dâng hương hoa, trà, rượu, quả và đọc chúc, hóa chúc. 

Không gian sân tế được trải chiếu dài và rộng, lãnh đạo, chính quyền địa phương đứng theo hàng ở dọc hai bên sân. Chính giữa hiên Đền là án gian để đặt bát nhang và các lễ vật. Sau khi thực hiện các nghi lễ dâng hương hoa, lễ vật, chủ tế sẽ đọc chúc văn và hóa chúc ngay phía trước án gian. 

Lễ Tế nữ quan trong Lễ hội Đền Mẫu Âu Cơ với sự thiêng liêng và đặc sắc hội tụ tinh hoa của những nét đẹp văn hóa truyền thống, thể hiện sinh động và trường tồn của tín ngưỡng thờ Mẫu Âu Cơ trên vùng đất Hạ Hòa địa linh nhân kiệt. Nghi lễ còn thể hiện tấm lòng thành kính, tri ân công lao trời biển của Mẫu Âu Cơ, người Mẹ của muôn dân đất Việt.

Bài và ảnh: THẾ LƯỢNG - TÙNG VY

* Mời bạn đọc vào chuyên mục Văn hóa xem các tin, bài liên quan.