Khách tham quan triển lãm “Huyền thoại Đường Trường Sơn”

Những ngày tháng 5 lịch sử kỷ niệm 119 năm Ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh và 50 năm ngày mở con đường Trường Sơn huyền thoại mang tên Người, đến Bảo tàng Lịch sử Quân sự Việt Nam, ta sẽ được sống lại những năm tháng hào hùng của lòng dũng cảm, ý chí, nghị lực của người Việt Nam trên chiến trường ác liệt, được tận mắt thấy hàng trăm hình ảnh, hiện vật quý. Triển lãm "Huyền thoại Đường Trường Sơn" mở cửa từ 14-5.

Hiện vật giàu ý nghĩa

485 hiện vật được trưng bày theo 4 chủ đề: "Con đường bí mật (1959-1964); "Đánh địch mà đi, mở đường mà tiến" (1965-1974); "Bộ đội Trường Sơn trong cuộc Tổng tiến công và nổi dậy Xuân 1975"; "Bộ đội Trường Sơn" đã giúp người xem dễ hình dung về cuộc sống, chiến đấu suốt 16 năm trên con đường huyền thoại. Trong số đó có 12 sưu tầm mang đậm dấu ấn Trường Sơn lần đầu tiên được biết đến.

Chiếc đèn rùa dùng cho lái xe trên chiến trường là một kỳ tích. Kỹ sư CCB Phạm Gia Nghi (Cục Quản lý xe máy, Tổng cục Hậu cần) kể lại: Nhóm được giao nhiệm vụ sáng chế ra chiếc đèn cho xe ta đi ban đêm phải đủ sáng nhưng lên dốc, xuống đèo không bị máy bay địch phát hiện. Nhiều đêm trăn trở, anh em không ngủ được. Làm sao "che mắt" được máy bay địch? Thế rồi giải pháp hiệu ứng ánh sáng song song lóe lên. Thành công, anh em mừng rỡ khôn tả, cũng lại là một đêm không ngủ được vì biết sáng kiến của mình đã tránh được nhiều thương vong cho anh em.

Để sản xuất được chiếc đèn rùa, có đến 9 nhà máy, cơ sở sản xuất tham gia, mỗi bộ phận của đèn được Bộ Quốc phòng giao cho một nhà máy đảm nhiệm: thân và chân đèn do Nhà máy Cơ khí Hà Nội sản xuất; bóng đèn của Nhà máy Bóng đèn - phích nước Rạng Đông, điện trở do Nhà máy Thiết bị Bưu điện, HTX Gốm sứ Bát Tràng, Nhà máy Thủy tinh Hải Phòng cùng làm, rồi lắp ráp tại Nhà máy Z137 (Cầu Diễn) và Z117 (Phù Lỗ). Bí mật được giữ đến mức, các nhà máy chỉ được lệnh sản xuất bộ phận ấy mà không biết để làm gì. Vào chiến trường, cánh lái xe quý chiếc đèn như vàng, họ bảo nhau, trông đèn giống hình mai rùa nên gọi luôn là "đèn rùa" cho dễ. Thế là vật dụng với cái tên đơn giản và kích thước nhỏ gọn (cao 25cm) ấy là "chìa khóa vàng" mở đường cho hàng nghìn xe băng băng vào tiền tuyến, chi viện cho miền Nam.

"Nhớ" qua những kỷ vật

Thiếu tướng, Anh hùng Nguyễn Bá Tòng say sưa kể về những chiếc dù pháo hiệu chỉ đường mà Trung đoàn 98 Công binh dùng để dẫn xe qua trọng điểm thẳng vào chiến trường những năm 1969-1974. Rưng rưng cầm chiếc áo giáp gắn bó suốt những năm tháng lái xe vào chiến trường, Anh hùng LLVT nhân dân Đỗ Văn Chiến hồi tưởng lại ngày chiếc áo lấm đầy bùn đất đã cứu thoát ông và đồng đội khỏi bom bi ném ngay đầu xe.

Ông Phùng Luận, Bộ đội kỹ thuật của Binh trạm 27 nhiều năm sưu tập và giữ gìn những kỷ vật của mình và đồng đội ở Trường Sơn. Từ những chiếc lược làm bằng cánh bom Mỹ sau trận bom rải thảm ở A Lưới (Thừa Thiên - Huế) năm 1968 có khắc hình chim bồ câu mang khát vọng hòa bình, đến cái ca uống nước, đĩa làm bằng bom... dù quý chúng như bảo vật nhưng biết có triển lãm, ông Luận vẫn mang tặng hết cho Bảo tàng. Ông còn "vận động" đồng đội tặng lại nhiều kỷ vật khác.

Các sưu tập mới được xuất hiện như: Bộ đèn kháng chiến; Bộ dụng cụ quân y; Bi đông bằng các loại tre, vầu, vỏ đạn; trang phục chiến sỹ; đèn pin bằng nhựa, sắt, hợp kim, có chiếc là chiến lợi phẩm bộ dụng cụ sửa xe... Đặc biệt, bộ "phiếu bách hóa" hay còn được gọi là "tiền Trường Sơn" được trưng bày đầy đủ tại đây. Đó là hình thức thanh toán nhu yếu phẩm mà lính Trường Sơn ai cũng sử dụng thành thạo. "Tiền Trường Sơn" thân thuộc với bộ đội đến mức nhiều chiến sỹ ra Hà Nội công tác, dùng nó để mua hàng, thế là bị nhân viên "tố cáo" lưu hành tiền giả. Khi giải thích rồi thì lại cười xòa với nhau. Một số lượng lớn hiện vật cho thấy đời sống tinh thần phong phú của bộ đội Trường Sơn như tập thư tình, nhật ký, thơ ca, tập san, báo tường, tranh...

Trong đó có bức thư của chị Võ Thị Tần, Tiểu đội trưởng Tiểu đội nữ TNXP ở Ngã ba Đồng Lộc gửi cho mẹ trước lúc hy sinh, tràn đầy tinh thần lạc quan, tin tưởng : "Ở đây vui lắm mẹ ạ. Ban đêm giặc Mỹ thắp đèn để chúng con làm đường. Ban ngày chúng ném bom giết cá để chúng con cải thiện. Bom đạn của chúng có thể làm rung chuyển núi rừng nhưng không thể làm rung chuyển những trái tim của chúng con…".

Cách bài trí của triển lãm giàu ấn tượng, kết hợp với ánh sáng, mỹ thuật, kỹ thuật tạo hình không gian độc đáo để tôn tạo nội dung làm Trường Sơn hiện lên thật gần gũi, chân thật và đầy cảm xúc. Đến triển lãm, không chỉ được thấy những hiện vật qua bom lửa Trường Sơn mà còn được gặp và nghe những nhân chứng từ con đường huyền thoại trở về kể bao hồi ức một thời oanh liệt không thể nào quên.

Theo HNM