Có một sự tương đồng trong truyền thuyết nàng Biang của cao nguyên Lâm Viên và nàng Ban của núi rừng Tây Bắc, đó là cả hai cùng xinh đẹp, cùng chung thủy trong tình yêu. Và truyền thuyết của hai vùng nổi tiếng lại có ngày gặp gỡ, sum họp trong một môi trường xanh tuyệt đẹp, lãng mạn và nên thơ. Đó là cảm giác khó nói thành lời khi nhìn thấy hoa ban trên những con phố của Đà Lạt.
Ở Đà Lạt, hoa ban là nỗi khắc khoải của phút giao mùa. Khi gió xuân đã thổi về trên mái phố nhưng mùa đông vẫn dùng dằng chưa nỡ ra đi thì những chùm hoa ban nở trắng trên đường Trần Phú. Một màu trắng thuần khiết của núi rừng Tây Bắc khiến phố núi bừng sáng! Người đứng ngắm hoa ban chưa chắc đã là nghệ sĩ, nhưng sức lay động của không gian Đà Lạt về một loài hoa trắng tuyệt đẹp, ngầm chứa bao điều…
Hoa ban trên đường Trần Phú (Đà Lạt). Ảnh: VŨ ĐÌNH ĐÔNG
Quả thật, nếu nói tới hoa ban phải nói về núi rừng Tây Bắc, với hương vị tiếng khèn của trai gái Tày, Thái, Mông… uốn lượn bên nhau. Còn Đà Lạt, hoa ban như loài cây di thực, đứng đơn độc từng cây nhưng không hề đơn điệu. Thậm chí, vẻ đẹp dịu dàng của nó càng làm tăng thêm vẻ lãng mạn cho những con đường.
Ngày đầu năm 2016, tôi gặp một nghệ sĩ nhiếp ảnh vác máy thả hồn theo hoa ban. Anh bấm máy, rồi xuýt xoa: Tuyệt! Tôi xao xuyến với từng góc ảnh đặc tả hoa ban. Dưới bàn tay của anh, tôi biết bức hoa ban nào cũng sẽ làm xao lòng người ngưỡng mộ. Tôi hỏi hoa ban ai đem về trồng? Anh xua tay. Đừng hỏi. Hãy cảm nhận đi. Hoa ban đến làm cho Đà Lạt đẹp thêm. Đó là thông điệp duy nhất! Vâng, những lời của nghệ sĩ thật đúng với lúc này: Mùa hoa ban nở. Hoa ban đã nghiễm nhiên trở thành "công dân Đà Lạt" tuyệt vời và nó ở đó, mãi mãi trong tình yêu thương, quý mến của đất bazan, của vương quốc hoa.
Biết đâu hoa ban sẽ là bản tình ca của phố núi, của thi ca, nhạc họa. Nhất là của hồn người bồi tụ về xứ sở của chàng Lang và nàng Biang tình sử. Vì thế tôi mơ ước, hoa ban sẽ được đưa vào trồng ở công viên và những nơi dốc đèo còn chưa có sắc trắng, để làm cân bằng sắc độ của những ngọn đồi.
Hoa ban làm ngỡ ngàng bao du khách lần đầu đến Đà Lạt. Nhiều cặp tình nhân rủ nhau đến chụp ảnh. Có những cô dâu, chú rể ở vùng phụ cận, nghe nói hoa ban nở đã kéo về để chụp ảnh lưu niệm. Bởi đơn giản, hoa ban tượng trưng cho lòng chung thủy theo truyền thuyết của người Thái Tây Bắc. Tôi chợt nhớ những câu hát: Nàng Ban xinh đẹp/ yêu chàng trai Khun/ tình duyên không thành/ chết hóa thành hoa… Dù sao, hoa ban Đà Lạt còn là loài hoa khiêm tốn trước một vương quốc của kỳ hoa dị thảo. Làm sao để hoa ban sống hài hòa với núi rừng có thông xanh vi vút, có dã quỳ vàng nồng ấm, có phượng tím giao thoa, là điều còn phải mong chờ…
NGUYỄN THÁNH NGÃ