(Từ trái sang) NSƯT Thanh Ngoan, Nhạc sĩ Thao Giang, NSND Xuân Hoạch đang thử âm cây đàn trống quân mô phỏng. Ảnh: TPO

Chào xuân mới 2007, NSND Xuân Hoạch cùng nhóm nghệ sĩ âm nhạc truyền thống Hà Nội, giới thiệu và biểu diễn làn điệu Hát trống quân trong chương trình giới thiệu các làn điệu dân ca Đồng bằng Bắc Bộ tại hội "Sắc xuân Hà thành" do Sở VH-TT Hà Nội tổ chức, tại vườn hoa Vạn Xuân-Phan Đình Phùng-Hà Nội.

Hát trống quân là một trong nhiều làn điệu dân ca Đồng bằng Bắc Bộ vui nhộn và hấp dẫn. Nhóm hát chia thành hai bên, nữ riêng, nam riêng, đứng hát đối đáp với nhau. Bên nam hát trước, bên nữ hát đối lại, hai bên hát và cất lên những câu nói tỏ tình với nhau. Nhạc cụ dân gian dùng là chiếc đàn dây nối qua chiếc mâm đồng, để trên hố nhỏ đào sâu xuống đất "dùng để lấy âm tiếng", dùng thêm trống, sáo, thanh gõ bằng tre để người hát giữ nhịp và phụ họa. Tiết tấu âm nhạc, câu hát nhanh vui, bay bổng, người hát thể hiện ánh mắt nụ cười, tình cảm rạo rực khát vọng của tình yêu đôi lứa khi mùa xuân về.

NSND Xuân Hoạch (Nhà hát Ca múa nhạc Việt Nam) đã sưu tầm, làm chiếc đàn dây theo nhạc cụ cổ dùng hát trống quân gồm: một chiếc mâm đồng (đường kính 0,50cm), đặt trên chiếc chậu đồng (đường kính miệng nhỏ hơn chiếc mâm), chiếc mâm đồng đặt lên che kín chiếc chậu đồng (dùng chậu đồng để lấy âm tiếng). Dây đàn dùng bằng dây cước (dài gần 2m) mắc qua hai thanh tre gắn với chậu đồng, làm theo hình cung tên cho đẹp. Khi biểu diễn, đại diện bên nam đứng một đầu dây, bên nữ đứng một đầu dây, khi hát dùng thanh tre nhỏ đánh vào dây đàn, tạo nên âm thanh giữ nhịp và đệm theo câu hát, có tiếng trống, sáo hòa theo.

Bắt đầu hát, bên nam hoặc bên nữ xướng lên "Hội trống quân đến rồi bà con ơi!". Sau đó cùng hát và diễn những động tác vui nhộn: "Con cò, cò bay lả bay la, bay từ cửa Phủ, bay ra cánh đồng… Tình tính tang, tang tính tình…", "Mình về mình có nhớ ta..". Bên nam tiếp tục hát: "Trống quân xin có lời chào, ai có giọng thì vào, ai không có giọng thì ra…". Bên nữ: "Chàng đi cho thiếp theo cùng, đói no thiếp chịu, lạnh lùng thiếp cam…". Bên nam tiếp: "Hôm qua tát nước bên đình, bỏ quên chiếc áo bên cành hoa sen…". Bên nữ: "Ngày mai theo anh về nhà, trăm năm em gọi anh là chồng em…". Hát trống quân vui nhộn, một người hát cả tốp phụ họa, hoặc cả nhóm cùng hát tạo không khí rạo rực, hào hứng, làm say mê cả người hát lẫn người nghe.

VINH HIỂN