Lễ đón nhận Bằng của UNESCO sẽ gắn với khai mạc Lễ hội văn hóa du lịch Mường Lò, khám phá danh thắng quốc gia đặc biệt Ruộng bậc thang Mù Cang Chải 2022, với chủ đề “Xòe Thái-tinh hoa miền di sản”, diễn ra tại Sân vận động Nghĩa Lộ, tỉnh Yên Bái, vào lúc 20 giờ, ngày 24-9 tới. Nhân sự kiện này, Phóng viên Báo Quân đội nhân dân đã có cuộc trao đổi với bà Lê Hải Yến, Tổng đạo diễn chương trình.
    |
 |
| Xòe Thái mang ý nghĩa kết nối cộng đồng được UNESCO ghi danh vào danh mục Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại. |
Phóng viên (PV): Nghệ thuật Xòe Thái được UNESCO vinh danh cũng có nghĩa vươn tầm, lan tỏa ra thế giới. Vậy ê kíp thực hiện chương trình sẽ làm như thế nào để cộng đồng đang sở hữu di sản cảm nhận rõ giá trị và là chủ thể thực hành trong một chương trình nghệ thuật mang tầm quốc tế như thế?
Đạo diễn Lê Hải Yến: Với chương trình “Xòe Thái – Tinh hoa miền di sản”, ê kíp chúng tôi cùng đồng lòng cháy hết mình và nỗ lực tới 200% tâm huyết cũng như sức lực. Bản thân tôi nghĩ đây không chỉ là một sự kiện thuần túy mà là sự kiện văn hóa mang ý nghĩa quốc tế, nơi tôn vinh di sản dân tộc Việt Nam. Để làm được việc này, ê kíp chúng tôi có thời gian nghiên cứu rất nhiều, đau đáu và tận tâm, quyết tâm đến tận cùng.
May mắn là, sau 3 tháng trăn trở, bằng rất nhiều cuộc điền dã, chúng tôi đã tìm thấy con đường của mình, chúng tôi dựng một câu chuyện để cộng đồng người Thái tự kể câu chuyện của mình. Tổng thời lượng chương trình gồm 90 phút, trong đó có 30 phút dành cho phần lễ, 60 phút cho phần hội gồm các phần biểu diễn nghệ thuật và Xòe Thái.
Do đó tất cả câu chuyện, tiết mục và cả đội ngũ gần 3.000 người tham gia chương trình đều được chúng tôi tập trung nêu bật tính chân thật, sống động nhất của người dân bản địa. Là chương trình được đầu tư chuyên nghiệp, nhưng chúng tôi chỉ mời 2 ca sĩ chuyên nghiệp là Tùng Dương (hát “Chiếc khăn Piêu”) và Sèn Hoàng Mỹ Lam (cũng là một người con dân tộc thiểu số ở vùng cao Tây Bắc) biểu diễn; còn dành “đất” cho các nghệ nhân, người dân tộc Thái hát tiếng Thái để kể câu chuyện văn hóa của chính dân tộc mình.
PV: Chương trình sẽ được kết cấu như thế nào để nêu bật được tiến trình lịch sử cũng như khẳng định giá trị của Xòe Thái trong dòng chảy, bản sắc văn hóa của người dân tộc Thái?
|
 |
| Tổng đạo diễn Lê Hải Yến. |
Đạo diễn Lê Hải Yến: Chương trình sẽ được chia thành ba chương kể về quá trình phát triển của dân tộc Thái tại Việt Nam và các nét văn hóa, đặc tính dân tộc này để khán giả cùng khám phá. Chương 1 mang tên “Thiên di, dựng bản lập mường” với nội dung nói về quá trình khởi nguyên của người Thái với dấu vết của Mẹ Âu Cơ đi lập bản; Chương 2 có tên “Miền di sản sẽ” đề cập đến các nét tinh hoa trong di sản của người Thái, trong đó có lễ hội gội đầu của các cô gái Thái; chương 3 mang tên “Tinh hoa lễ hội Xòe” kết thúc bằng hình ảnh Khau Cút trên mái nhà người Thái và hoa ban nở để nói về sự trở về và những ước vọng hạnh phúc, sự phồn thịnh của dân tộc cùng với văn hóa.
Cũng với mục đích tôn vinh tối đa văn hóa Thái, nên rất nhiều đạo cụ sân khấu trong các màn tái hiện phong tục văn hóa của người Thái được lấy từ các hiện vật trong các gia đình người Thái.
Tôi hy vọng đại biểu, khán giả và đặc biệt là người Thái khi xem sẽ thấy mình ở trong đó để thêm tự hào về dân tộc mình, còn đồng bào các dân tộc khác và du khách cũng sẽ thêm tự hào về một sản phẩm văn hóa đặc sắc của Việt Nam. Chúng tôi vẫn nói với nhau là phải đi đến tận cùng của văn hóa để có thể đưa ra những ý tưởng thật sự khác biệt. Vì thế chúng tôi sẽ thực hiện một vở đại vũ kịch dân gian Tây Bắc, diễn ra trên toàn bộ sân vận động, chứ không gói gọn trên một sân khấu nào cả, để người dân kể câu chuyện về cộng đồng của họ, từ cội nguồn nào, từ thực tế đời sống ra sao, từ tình yêu nào, để hình thành nên nghệ thuật Xòe Thái-nghệ thuật thăng hoa từ cuộc sống của họ.
PV: Vậy yếu tố nào sẽ là điểm nhấn trong lễ vinh danh Xòe Thái?
Đạo diễn Lê Hải Yến: Chúng tôi tỉ mỉ trong từng yếu tố, từ thiết kế sân khấu, người biểu diễn, câu chuyện kể… Nhưng chắc chắn khán giả sẽ bắt mắt ngay từ cái nhìn đầu tiên chính là yếu tố sân khấu biểu diễn. Sân khấu chính được thiết kế với 3 cấp biểu diễn, lấy hình tượng chủ đạo là hình ảnh quả bầu mẹ - tượng trưng cho ý nghĩa “Bầu ơi thương lấy bí cùng/Tuy rằng khác giống nhưng chung một giàn”, để nói về một hình tượng đặc trưng của Tây Bắc, cũng là một trong những hình tượng gắn với tích quả bầu tiên và cội nguồn của các dân tộc Việt Nam. Vắt ngang qua quả bầu mẹ là hình tượng chiếc khăn Piêu thổ cẩm uốn lượn trên sân khấu, nối xuống dưới sàn và chạy quanh sân vận động được làm từ hiệu ứng LED matrix để khi là một con đường, khi lại trở thành dòng suối…
|
 |
Toàn bộ không gian sân khấu của lễ vinh danh Nghệ thuật Xòe Thái.
|
PV: Làm một chương trình cho cộng đồng, vì cộng đồng và số lượng chủ nhân của di sản tham gia đông đảo tới gần 3.000 người như vậy, Tổng đạo diễn có nhiều áp lực?
Đạo diễn Lê Hải Yến: Với một chương trình tôn vinh di sản mang tính cộng đồng như Nghệ thuật Xòe Thái, chúng tôi không thể làm ở trong nhà mà phải thực hiện ngoài trời. Đó cũng là một khó khăn. Trong quá trình làm, chúng tôi nhận được một bức tâm thư của thầy giáo người Thái. Anh ấy nói, với các chương trình đã từng làm, xem xong, đồng bào không thấy bóng dáng dân tộc mình trong đó, câu chuyện của mình trong đó vì được kể bằng ngôn ngữ của một dân tộc khác. Chính vì vậy, chúng tôi thấy rằng, đã làm sự kiện văn hóa dân tộc là phải đi đến tận cùng của văn hóa, để cộng đồng dân tộc Thái tự kể câu chuyện của mình.
Thực tế trong thời gian bắt tay dàn dựng, tôi thấy sự nỗ lực của con người mới là điều đáng ghi nhận. Trong gần 1 tháng tập luyện vừa qua, bà con rất hào hứng tham gia tập luyện, họ tự may quần áo biểu diễn; các em nhỏ ngoài giờ đến lớp cũng tranh thủ ra sân tập với các nghệ nhân; có người còn làm cả clip ngắn để nói về chương trình lần này, mời cộng đồng người Thái các nước sang tham gia sự kiện…
|
 |
| Xòe Thái bao đời nay luôn được phát huy mạnh mẽ trong động đồng. |
Vì thế, sự kiện này có ý nghĩa vô cùng thiêng liêng với người dân Thái các tỉnh Tây Bắc với Việt Nam. Nếu như với các chương trình trước đây, tôi mong muốn khán giả, du khách thấy được vẻ đẹp của Xòe Thái và lan tỏa điều đó, gọi mời họ cùng đến với Xòe, cùng hòa vào điệu Xòe đoàn kết, cùng chiêm ngắm và tận hưởng những nét đặc sắc của văn hóa, cảnh sắc Tây Bắc; thì giờ đây, tôi nhận trách nhiệm, sứ mệnh lớn lao là vinh danh Xòe Thái xứng tầm là di sản phi vật thể của nhân loại, để thế giới không chỉ tò mò mà phải trầm trồ về di sản này. Từ đó góp phần tạo sự tiếp nối, phát huy mạnh mẽ hơn nữa nghệ thuật Xòe trong đời sống đương đại, cho thấy sức sống mãnh liệt của nó trong cộng đồng.
PV: Trân trọng cảm ơn Tổng đạo diễn!
VƯƠNG HÀ (thực hiện)