QĐND Online - Đầu năm 1945, trước phong trào cách mạng trong tỉnh Quảng Ngãi phát triển sôi nổi, Hội nghị Tỉnh ủy Quảng Ngãi đã quyết định: Khẩn trương đẩy mạnh các mặt công tác và chuẩn bị để làm cuộc cách mạng lớn hơn.

Ngày 9-3-1945, Nhật đảo chính Pháp. Ngày 11-3-1945, Tỉnh ủy Quảng Ngãi phát động cuộc khởi nghĩa ở một vùng rộng lớn mà trung tâm là châu Ba Tơ. Cuộc khởi nghĩa thành công, nhân dân làm chủ Ba Tơ và các xã trong châu Ba Tơ. Trong cuộc khởi nghĩa Ba Tơ, Đội du kích Cứu quốc quân Ba Tơ được thành lập. Đây là đơn vị vũ trang cách mạng đầu tiên sau ngày Nhật đảo chính Pháp và là tiền đề cho việc xây dựng các lực lượng vũ trang Nam Bộ. Để bảo tồn lực lượng, tiếp tục phát triển mạnh hơn nữa, chiều ngày 14-3-1945, Đội du kích Cứu quốc quân Ba Tơ nhận lệnh rút lên căn cứ địa ở chân núi Cao Muôn. Đêm ấy, tại Hang Én, Đội du kích Cứu quốc quân Ba Tơ (gọi tắt là Đội du kích Ba Tơ) làm lễ tuyên thệ và thông qua “Bản kỷ luật”. Sau một thời gian xây dựng lực lượng và nhằm đáp ứng kịp thời cho phong trào cách mạng, tháng 5-1945, Đội du kích Ba Tơ chuyển quân và trung châu và chia thành hai lực lượng để xây dựng hai chiến khu Bắc và Nam Quảng Ngãi.

Chỉ một thời gian ngắn, sau khi Đội du kích Ba Tơ về trung châu, phong trào cách mạng nói chung và việc huấn luyện quân sự nói riêng của tỉnh Quảng Ngãi đã có bước tiến mạnh mẽ. Đội đã trực tiếp huấn luyện quân sự cho quần chúng cách mạng ở cơ sở, để từ đó xây dựng lên các Đội Tự vệ cứu quốc, các Tiểu tổ Du kích cứu quốc ở địa phương. Mối liên hệ chặt chẽ Đội du kích Ba Tơ với đông đảo quần chúng không những làm cho Đội giữ vững lực lượng, mà còn làm cho lực lượng chính trị, vũ trang của tỉnh nhanh chóng trưởng thành, áp đảo chính quyền cơ sở của địch, làm cho chúng hoang mang, lo sợ. Trên thực tế, một số vùng đã thoát khỏi sự kìm kẹp của địch, trở thành căn cứ chính trị, huấn luyện quân sự của cách mạng.

Công việc chuẩn bị cho Tổng khởi nghĩa ngày một khẩn trương, khi mà quân đội Nhật bị đánh bại nhiều nơi trên thế giới và chính quyền bù nhìn tay sai của chúng ở Việt Nam ngày một rệu rã. Trước Tháng Tám năm 1945, ở Quảng Ngãi có hơn chục vạn hội viên cứu quốc, với hơn 2.000 Tự vệ cứu quốc, trong đó có 1.000 người được Đội du kích Ba Tơ trực tiếp hoặc gián tiếp huấn luyện quân sự, làm nòng cốt cho quần chúng khởi nghĩa.

Ngày 14-8-1945, khi được tin Nhật đầu hàng Đồng Minh, Thường trực Tỉnh ủy và Ủy ban khởi nghĩa Quảng Ngãi ra “Chỉ thị số 8” kêu gọi các cấp hội, các ban chấp hành phải cấp bách huy động toàn dân chúng võ trang để kịp thời khởi nghĩa. Các đội tự vệ, tiểu tổ du kích phải sẵn sàng!

15 giờ ngày 14-8-1945, Thường trực Tỉnh ủy và Ủy ban khởi nghĩa Quảng Ngãi ra “Chỉ thị số 10” lệnh khởi nghĩa cướp chính quyền. Chỉ trong 4 ngày, từ 14 đến 17-8-1945, hầu hết các địa phương trong tỉnh đã vũ trang khởi nghĩa giành chính quyền, kể cả thị xã. Chính quyền cách mạng cấp huyện, thị xã và xã được thành lập.

THU TRANG