QĐND - Được xây dựng vào khoảng cuối thế kỷ thứ 13 dưới thời vua Shihavaman (người Việt gọi là Chế Mân), tháp Pô Klong Garai tọa lạc trên ngọn đồi Trầu, thuộc phường Đô Vinh, thành phố Phan Rang-Tháp Chàm (tỉnh Ninh Thuận) là một trong những di sản nghệ thuật kiến trúc tiêu biểu của nền văn minh Chăm-pa. Dù đã trải qua hơn 700 năm lịch sử nhưng vẻ đẹp và sự vẹn nguyên của công trình khiến Pô Klong Garai được ví như “đóa hoa bất tử” trên vùng đất nắng Ninh Thuận.

Thực ra Pô Klong Garai là một cụm gồm 3 tháp, được xây dựng với các vật liệu chủ yếu là gạch, gỗ và đá. Mỗi tháp có một chức năng riêng. Tháp cổng cao 8,65m mang chức năng trang trí là chủ yếu, tháp hỏa cao 9,31m là nơi thờ thần lửa. Đối với đức tin của người Chăm theo đạo Bà-la-môn, lửa không chỉ đóng vai trò quan trọng trong cuộc sống sinh hoạt hằng ngày mà còn tượng trưng cho sự hủy diệt, một mặt tất yếu của sự sống, bởi sống-chết không chỉ là sự luân chuyển liên tục mà còn song hành giữa dòng đời. Nét đặc sắc nhất trong kiến trúc của tháp Hỏa mà không một tháp Chăm nào khác có được là phần mái giống như mái đình của người Việt. Một số nhà nghiên cứu văn hóa cho rằng, đây chính là biểu hiện của sự giao thoa văn hóa Đại Việt - Chăm-pa trong giai đoạn này.

Tháp Pô Klong Garai nhìn từ xa.

Tháp lớn nhất là tháp chính, cao 20,5m, nơi thờ vua Pô Klong Garai (1151-1205). Đây là vị vua đã có nhiều công lao xây dựng vương quốc Chăm-pa trở nên hùng mạnh trong lịch sử, đặc biệt ông còn được biết tới như là một nhà quy hoạch thủy lợi kiệt xuất. Bằng chứng là một số công trình do ông chỉ đạo xây dựng cách đây hơn 700 năm tại Ninh Thuận như đập Nha Trinh, đập sông Cấm, mương Đực, mương Cái… đến nay vẫn là những công trình thủy lợi lớn và đóng vai trò quan trọng đối với sản xuất nông nghiệp địa phương. Trong điện thờ của tháp chính hiện có tượng vua Pô Klong Garai được tạc trên một Linga bằng đá, phần bệ phía dưới là Yoni, bên phải lối vào có tượng bò thần Nadin, phía trên cửa ra vào của ngôi tháp chính có tượng thần Shiva trong điệu múa vũ trụ.

Bất chấp thời gian và những biến cố của lịch sử, tháp Pô Klong Garai ngày nay vẫn được bảo tồn trong tình trạng khá nguyên vẹn. Trong khi hầu hết các tháp Chăm khác hiện nay chỉ còn là những phế tích hoặc đã kết thúc sứ mệnh từ lâu thì Pô Klong Garai từ khi được xây dựng tới nay luôn thực hiện đúng chức năng của một ngôi đền và gắn chặt với các sinh hoạt tín ngưỡng, tinh thần của người dân địa phương. Hằng năm, vào các dịp lễ trọng như Ka-tê, Ra-mư-wan, cúng đập, cầu mưa…đồng bào dân tộc Chăm trong vùng lại nô nức kéo về khu tháp để thực hiện các nghi lễ và tham gia sinh hoạt văn hóa văn nghệ. Bên vẻ đẹp tráng lệ và đầy bí ẩn của “đóa hoa bất tử” Pô Klong Garai, nền văn hóa Chăm luôn hiện hữu và không ngừng chuyển động trong suốt hơn 7 thế kỷ qua.

Bài và ảnh: VŨ ĐÌNH ĐÔNG