Hơn nữa, di tích Tổ nghề của ngành than tại địa chỉ miếu Mỏ, nằm trên núi Yên Lãng (phường Yên Thọ, thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh) còn được công nhận là di tích cấp tỉnh.

Nhìn trên bản đồ, núi Yên Lãng nằm trên vòng cung Đông Triều chạy suốt từ Đông Triều đến Uông Bí. Núi Yên Lãng là nơi người dân xưa kia tình cờ phát hiện ra “đá cháy” khi chập hai hòn đá vào nhau và tạo ra lửa. “Đá cháy” sau đó đã được Tổng đốc Hải Yên (thuộc Quảng Ninh ngày nay) khi ấy là Tôn Thất Bật dâng sớ xin triều đình nhà Nguyễn cho phép được khai thác than để phục vụ nhân dân. Sách “Đại Nam thực lục” ghi lại sự kiện này.

Về sự kiện này, chúng tôi khi đi tìm kiếm tư liệu xây dựng bảo tàng ngành than đã tìm được tài liệu về bức chỉ dụ của vua Minh Mạng tại Trung tâm Bảo tồn di tích Cố đô Huế. Hiện trung tâm đã phục dựng bức chỉ dụ và tặng ngành than một bản phục dựng trên nền lụa vàng, kích cỡ 115cm x 55cm. Mặt lụa dệt rồng, mây cùng hoa văn, chữ thọ, hoa sen, xung quanh có các dải hoa chanh cách điệu. Bức dụ này đã được sao chép và nhiều đơn vị trong ngành than treo trang trọng trong nhà truyền thống để các thế hệ thợ mỏ hiểu rõ hơn về nguồn gốc ngành nghề.

Dâng hương tưởng nhớ những người thợ mỏ đã ngã xuống.Ảnh: MẠNH HÙNG 

Có thể khẳng định, từ thời điểm này Việt Nam mới ra đời ngành khai thác than. Đây được coi là văn bản có ý nghĩa pháp lý để ngành than lấy làm cơ sở để phục dựng và đầu tư nâng cấp di tích khai thác than đầu tiên: Di tích miếu Mỏ, vốn được cư dân nơi đây thờ phụng lâu đời. Địa điểm khai thác than đầu tiên của Việt Nam đã được khoanh vùng di tích, là một quần thể được chia làm hai khu: Khu miếu Mỏ rộng 40ha và khu đền Bà Chúa Kẽm rộng 3,5ha, cách nhau khoảng hơn 1km. Năm 2008, UBND tỉnh Quảng Ninh đã công nhận “Địa điểm khai thác than đầu tiên của Việt Nam” tại núi Yên Lãng là di tích cấp tỉnh. Sau đó, Tập đoàn Công nghiệp Than-Khoáng sản Việt Nam đã duyệt đề cương và dự toán lập nhiệm vụ quy hoạch chi tiết xây dựng, bảo tồn, tôn tạo và phát huy khu di tích nhằm phục dựng nơi đây thành  địa chỉ đỏ, thành địa điểm du lịch văn hóa về nguồn của ngành than Việt Nam. Di tích được xây dựng gồm tháp thạch trụ và đài lệnh đế chỉ dụ; bên trái cổng vào còn có riêng một tháp lớn thờ những người thợ mỏ đã ngã xuống vì sự nghiệp làm than.

VŨ THẢO NGỌC