Đến làng xôi Kẻ Gạ ngày Rằm tháng Chạp

“Ta hân hoan chào mừng

Hát mừng quê hương ta đang mở hội

Quê hương ta Phú Gia

Có nghề nấu xôi ông cha dạy truyền

Từ bao năm, cháu con nối nghiệp dựng xây

Làm cho quê ta ngày thêm ấm no đẹp giàu”.

Theo lời ca ngân nga, chúng tôi tìm tới gia đình của bà Mai Thị Thanh - người đã có gần 40 năm gắn bó với nghề đồ xôi của đất Kẻ Gạ (hay còn gọi là làng Phú Thượng, quận Tây Hồ, Hà Nội). Từng ấy năm gắn bó với nghề, bà Thanh chẳng nhớ mình đã đồ bao nhiêu nồi xôi, thứ bà nhớ nhất chính là bí quyết gia truyền làm nên ẩm thực tinh tế Hà Thành.

Đôi tay thoăn thoắt xóc từng rá gạo trắng ngần, bà Thanh bật mí cho chúng tôi điều làm nên sự khác biệt của xôi làng Gạ. Theo đó, làng Gạ được ưu ái bởi dòng sông Hồng chảy qua khiến mạch nước rất ngọt và ngon, chỉ cần xóc gạo nếp cái hoa vàng hay gạo nếp nhung qua nguồn nước giếng đào hoặc khoan từ mạch ngầm sông Hồng, sẽ khiến xôi trở nên dẻo, có mùi thơm riêng biệt.

Bà Mai Thị Thanh - người đã có gần 40 năm gắn bó với nghề đồ xôi ở làng Phú Thượng.

Công đoạn xóc gạo và đãi gạo dưới nguồn nước ngọt của dòng sông Hồng chảy qua làng Phú Thượng.

Không chỉ có vậy, xôi làng Phú Thượng còn được mọi người yêu mến vì hạt nếp căng mọng, dẻo thơm. Khi đồ lên hạt xôi không nát, dù để từ sáng đến chiều thì chất lượng và màu sắc của xôi không thay đổi, không bị khô, cứng. Đặc biệt, các nguyên liệu nấu xôi đều có nguồn gốc xuất xứ rõ ràng, các màu đều làm từ tự nhiên, đảm bảo an toàn sức khỏe cho người tiêu dùng.

Trộn gạo cùng với gấc trước khi đồ thành xôi.

Bà Thanh cho biết thêm, lượng khách vào những ngày lễ như mùng 1, ngày Rằm, nhất là Rằm tháng Chạp đều tăng cao, gấp 4 lần so với ngày thường. Ngoài 5 loại xôi chính như: Xôi ngô, xôi lạc, xôi tím, xôi lá nếp cẩm, xôi xéo thì xôi chè con ong được nhiều người ưa chuộng. Trung bình xôi ngũ sắc có giá từ 30.000 đến 40.000 đồng/đĩa.

Cho xôi gấc vào nồi đồ.

Bà Nguyễn Thị Loan, Phó chủ tịch Hội Làng nghề truyền thống xôi Phú Thượng luôn tự hào vì Làng nghề nấu xôi Phú Thượng đã được Thành phố Hà Nội công nhận là làng nghề truyền thống từ năm 2016 và được Cục Sở hữu Trí tuệ (Bộ Khoa học và Công nghệ) cấp Giấy chứng nhận đăng ký nhãn hiệu Xôi Phú Thượng vào năm 2019.

Xôi gấc, xôi trắng, xôi xéo khi đã đồ xong.

“Vào những dịp lễ Tết, Rằm tháng Chạp, 23 tháng Chạp thì lượng tiêu thụ gạo có thể đạt khoảng 10 tấn gạo, toàn phường có khoảng 600 hộ nấu xôi (trong đó phụ nữ chiếm 95%), có những gia đình 5-6 thế hệ nối tiếp nhau”, bà Loan cho biết.

Đĩa xôi ngũ sắc thành phẩm của làng xôi Kẻ Gạ.

Có thể thấy, từ một nghề truyền thống, xôi làng Gạ nay đã trở thành một thức quà thanh tao, dân dã cuốn hút người sành ăn Tràng An. Xin mượn những câu hát ngân nga, như lời mời gọi của của người dân làng Gạ thay cho lời kết:

“Mời ai hãy đến, hãy đến Phú Thượng quê tôi

Chốn đây, bến sông, cây gạo

Nhân dân Phú Thượng vinh dự đón Bác 3 lần

Ta nhớ suốt đời không quên, ta mãi khắc ghi trong tim”.

Bài, ảnh: NGÂN GIANG

*Mời bạn đọc vào chuyên mục Văn hóa xem các tin, bài liên quan.