QĐND - Khá lâu rồi tôi chưa gặp lại “Bà chúa tuồng”- biệt danh mà giới làm nghệ thuật truyền thống đặt cho NSND Đàm Liên. Cũng bởi nghệ thuật tuồng truyền thống bà theo đuổi thời gian qua bị lắng xuống, ít có vở diễn, chẳng nhiều hoạt động liên quan. Vậy nhưng khi cậu bé Đức Vĩnh giành giải Quán quân trong cuộc thi Vietnam’s Got Talent (Tìm kiếm tài năng Việt Nam) mùa giải vừa qua, với phần hóa thân vào vai trong trích đoạn “Ông già cõng vợ đi xem hội”, đã khiến NSND Đàm Liên thốt lên trong điện thoại: “Tuồng đã có phút hồi sinh”.

NSND Đàm Liên chia sẻ: “Xem cậu bé 9 tuổi Đức Vĩnh diễn bài bản, nhuần nhuyễn từ ánh mắt, cử chỉ, nội tâm đến giọng hát vai ông già trong trích đoạn, khiến tôi như sống lại một thời vang dội từng có của nghệ thuật tuồng, tôi như trẻ lại thêm lần nữa. Nhiều người bảo tìm không ra đôi mắt như Đàm Liên, tôi đã dạy nhiều nhưng không mấy ai học được. Đôi mắt Đức Vĩnh rất có hồn và rất sáng. Cậu bé bước ra là tôi đã tìm thấy hình tượng của mình. Chỉ tiếc là nghệ thuật tuồng đang quá khan hiếm những tài năng như thế”.

NSND Đàm Liên (bên trái) trong cuộc gặp gỡ với các học trò.

Tôi còn nhớ cách đây 5 năm, buổi tối hôm ấy, Hà Nội mưa như trút, trước rạp Hồng Hà, NSND Đàm Liên cứ bồn chồn không yên, hết đi ra, lại đi vào… Bà lo không có người đến xem, bởi đây là buổi tổng duyệt vở diễn “Ngọn lửa Hồng Sơn” được bà dồn bao công sức, tâm huyết để phục dựng vốn cổ của ông cha để lại. Sự lo lắng của bà dịu bớt, khi trời ngớt mưa, khán giả ùn ùn kéo đến kín rạp, kế đến là những tràng vỗ tay, những tiếng trầm trồ khen ngợi sau mỗi cảnh diễn… Trên sân khấu bà đã khóc, những giọt nước mắt hạnh phúc lăn dài trong vòng tay của các nghệ sĩ, diễn viên, của bạn bè và khán giả.

Sinh ra trong một gia đình ở mảnh đất Nam Trung Bộ, lấy tuồng làm “kế sinh nhai”, từ nhỏ Đàm Liên đã được mẹ truyền dạy lối diễn, lối hát xướng trong tuồng, để đến năm tròn 16 tuổi, vai diễn đầu tiên trong sự nghiệp của Đàm Liên là vai Trưng Trắc, trong vở “Trưng nữ vương”. Với vai diễn này, Đàm Liên vinh dự được ra Hà Nội diễn cho Bác Hồ xem và được Bác khen: “Cháu diễn tuồng hay lắm!”. Vai diễn ấn tượng đến mức, hơn 20 năm sau, bác Vũ Kỳ (Thư ký của Bác Hồ) gặp lại Đàm Liên ở Quảng trường Ba Đình, trong Lễ kỷ niệm Ngày sinh của Bác đã hô to: “Đàm Liên, nàng Trưng Trắc của Bác Hồ đấy!”. NSND Đàm Liên rưng rưng khi nhắc đến Bác Hồ, bà bảo rằng, từ lời khen ngợi của Bác, rồi lời căn dặn của Bác phải biết yêu nghệ thuật truyền thống là một bước ngoặt để Đàm Liên gắn bó lâu dài với sân khấu tuồng và tạm biệt quê hương gia nhập lực lượng nghệ sĩ của Thủ đô. Không chỉ có vai Trưng Trắc, Đàm Liên còn có những vai diễn khác được  nhân dân biết đến như: Hồ Nguyệt Cô trong vở “Hồ Nguyệt Cô hóa cáo”; Phượng Cơ trong “Ngọn Lửa Hồng Sơn”; Liễu Nguyệt Tiêm trong vở “Đào Phi Phụng”... Nổi tiếng hơn cả là vở “Ông già cõng vợ đi xem hội” khi bà đảm nhiệm cùng một lúc hai vai: Ông già 70 tuổi và cô vợ trẻ 17 tuổi, vở diễn đạt tới công suất hơn 2000 buổi diễn từ Bắc chí Nam và đã từng đi biểu diễn tại rất nhiều nước trên thế giới như: Liên Xô (trước đây), Bun-ga-ri, Pháp, Tây Ban Nha, Ấn Độ, Ai Cập… 

Hơn nửa thế kỷ qua, NSND Đàm Liên được nhận định là người đã hòa hợp được trong mình hai dòng nghệ thuật tuồng Nam và tuồng Bắc, chính vì thế với từng vai diễn của mình, nghệ sĩ trau chuốt, tỉ mỉ tới từng ly, để rồi ở bất cứ nơi đâu, thoát ra khỏi những bộ cánh đầy màu sắc của nghệ thuật sân khấu tuồng, trong trang phục đời thường, Đàm Liên vẫn luôn được khán giả nhớ đến, nhận ra. Đấy chính là sự yêu mến của quần chúng dành cho “bà chúa Tuồng Việt Nam” và đối với NSND Đàm Liên. Bà rất trân trọng những tình cảm tốt đẹp ấy và coi đó như là một phần thưởng trong suốt những năm tháng hoạt động nghệ thuật của mình.

Bài và ảnh: VƯƠNG HÀ