"Chuyện nhạc phố cổ"

 QĐND - "Chuyện  nhạc phố cổ"-những câu chuyện cổ nhạc trong lòng phố cổ sẽ được phục dựng trong tương lai. Đó cũng có thể là những câu chuyện đời, những cảm xúc thăng hoa... Nhưng điểm xuất phát "Chuyện nhạc phố cổ" lại là một cuộc gặp gỡ tình cờ giữa những người tâm huyết với cổ nhạc...

Từ chiếu chèo xưa

 “Chuyện nhạc phố cổ” là một chuỗi chương trình ca-nhạc do nhóm Đông Kinh cổ nhạc hợp tác với Ban quản lý Phố cổ Hà Nội tổ chức, nhằm giới thiệu tổng quan về âm nhạc xưa và nay của đất Kinh kỳ. Tham gia chương trình là những nghệ sĩ đầu ngành của âm nhạc cổ truyền hiện nay như: NSND Xuân Hoạch, nghệ sĩ hàng đầu Việt Nam về đàn gầy (đáy, nguyệt, tam); NSND Thanh Hoài (hát chèo, ngâm thơ); NSƯT Thanh Bình (hát chèo, ca trù, quan họ, hát văn); NSƯT Vũ Ngọc (hát hề và bộ gõ); NSƯT Đặng Công Hưng (đàn nguyệt); NSƯT Mạnh Phóng (hát chèo); nghệ sĩ Thanh Hà (đàn tranh, chầu văn); nghệ nhân Trọng Quỳnh (hát văn)... Họ gặp nhau và cùng diễn tại rạp Sán Nhiên Đài xưa, nay là Trung tâm Giao lưu văn hóa phố cổ. Nằm trên con phố đi bộ cổ kính mang đầy màu sắc hoài cổ của người Hà Nội, với một phần kiến trúc vẫn giữ nguyên dấu xưa ở số 50 Đào Duy Từ, rạp xưa cũng chính là nơi sinh ra và lớn lên của cả một số gia đình nghệ sĩ trong nhóm như Vũ Ngọc, Thanh Bình...

“Chuyện nhạc phố cổ” được khôi phục theo lối diễn cổ truyền, các nghệ sĩ, nhạc công ngồi chiếu cói, đàn và hát mộc mà không có thiết bị hỗ trợ, không mi-crô, không loa phóng thanh… để gìn giữ vẻ đẹp của âm nhạc cổ truyền. Biểu diễn tại Trung tâm Giao lưu văn hóa phố cổ, một sân khấu cổ tương đối toàn vẹn, lối diễn cổ truyền này càng có cơ hội phô diễn toàn bộ vẻ đẹp của mình. Cảm xúc và độ rung, độ vang, rền, nền, nảy của âm nhạc truyền thống truyền thẳng cảm xúc đến khán giả, ở khoảng cách thật gần. NSND Xuân Hoạch cho rằng: "Đây chính là sân khấu mơ ước của chúng tôi. Một sân khấu mộc trong lòng phố cổ, có từ rất lâu đời, và là nơi biểu diễn của rất nhiều gánh hát của Thăng Long-Hà Nội xưa. Điều này có ý nghĩa rất lớn trong việc khơi dậy và gìn giữ những nét đẹp của văn hóa cổ Thăng Long-Hà Nội xưa”.

Các nghệ sĩ trong "Chuyện nhạc phố cổ".

Một ước nguyện chung

Từ tháng năm, “Chuyện nhạc phố cổ” được xếp cố định vào tối thứ sáu của tuần thứ 2 hằng tháng, nhưng chương trình sẽ thay đổi linh hoạt phụ thuộc thành phần khán giả. Có thể sẽ là những buổi diễn chuyên đề xẩm, chèo, chầu văn… Cũng có thể là những chương trình tổng hợp của nhiều loại hình nghệ thuật truyền thống. Trong các chương trình của “Chuyện nhạc phố cổ” sẽ giới thiệu lịch sử, sự phát triển… của các loại hình âm nhạc truyền thống. Chương trình cũng hướng tới việc phục dựng cả nghi lễ hát cổ nhạc và phong cách nghe nhạc thời xưa, như khán giả thưởng thẻ tre cho nghệ sĩ với những câu hát hay, tiếng đàn đẹp; khán giả cũng có thể lựa chọn ngồi ở ba chiếc chiếu đặt phía trên theo cách thưởng thức âm nhạc ngày xưa…

Tập hợp các nghệ sĩ của nhiều loại hình nghệ thuật, nhiều đoàn khác nhau và xây dựng mục tiêu tập trung gần như toàn bộ vốn cổ trong một chiếu chèo, “Chuyện nhạc phố cổ” hiện tại được tổ chức chủ yếu theo hình thức tự nguyện giữa các bên và bằng nhiệt huyết của các nghệ nhân. Theo NSND Xuân Hoạch: “Tôi từng được một số trường nghệ thuật mời hướng dẫn về nghệ thuật dân tộc. Mới đây, Trường Đại học Sân khấu điện ảnh mời dạy cho sinh viên trong ba tháng về hát xẩm, thế nào là xẩm đúng... Chương trình dạy như vậy khá thành công, nhưng theo tôi, đào tạo theo một chương trình hay tiết mục kiểu như vậy với thời gian ngắn thường không có sự thường xuyên, liên tục. Chúng tôi đều hy vọng chương trình "Chuyện nhạc phố cổ" sẽ phát huy tốt và khắc phục những hạn chế này. Tại đây, chúng tôi sẽ biểu diễn kể cả khi có một khán giả. Thậm chí không có khán giả nào các nghệ sĩ vẫn diễn và xác định với nhau coi đó như buổi tập luyện định kỳ của nhóm”. Cũng như NSND Xuân Hoạch, NSƯT Thanh Bình cho biết, chị tham gia chương trình đơn giản là vì lòng yêu nghề, muốn làm hết sức mình để giữ gìn loại hình nghệ thuật cổ truyền của cha ông, muốn giới thiệu nghệ thuật truyền thống đến với nhiều người, nhất là lớp trẻ, để các em biết đến, hiểu và yêu nghệ thuật truyền thống dân tộc...

Tuy nhiên, trước thực tế nhiều chương trình nghệ thuật dân tộc không tồn tại được lâu sau khi đưa ra giới thiệu với công chúng, người đề xuất ý tưởng, đồng thời là đạo diễn nghệ thuật chương trình, nhạc sĩ Vũ Nhật Tân tâm sự: “Chương trình có tồn tại được hay không thì còn phải chờ, nhưng ít ra, chuỗi chương trình thỏa mãn ước nguyện của những người làm nghề và gìn giữ vốn cổ như chúng tôi, đem đến cho khán giả thưởng thức được cái hay nhất, đẹp nhất của âm nhạc dân tộc”.

Hiện tại, các nghệ sĩ biểu diễn phần lớn đã cao tuổi, như NSƯT Vũ Ngọc, NSND Xuân Hoạch… đều đã gần 70. Những người trẻ tuổi, sẽ là người trực tiếp giữ gìn và phát huy âm nhạc dân tộc sau này, trong "Chuyện ở phố cổ" mới chỉ ở vai trò phụ và học hỏi, thì cũng đã ngoài 30 tuổi. Trong khi đó, điều khắc khoải nhất của những người tổ chức và tham gia là thông qua chương trình tìm thêm truyền nhân cho âm nhạc dân tộc. Từ nhạc sĩ Vũ Nhật Tân cho tới các nghệ sĩ Xuân Hoạch, Thanh Hoài, Vũ Ngọc,... đều đau đáu về những lớp kế cận.

Bài và ảnh: HUY AN