Bài 1: Tìm lời giải cho bài toán khó

QĐND - Ngày 23-9-1954, Đoàn công tác Thể dục thể thao Quân đội ra đời (Thể Công) với 23 cán bộ, chiến sĩ, “biên chế” 3 đội bóng đá, bóng chuyền, bóng rổ (lúc ấy chỉ đủ một đội hình chính). Chỉ hơn 1 tháng sau ngày thành lập, ngày 25-10, Đội bóng đá Thể Công đã ra mắt khán giả Thủ đô trên sân Hàng Đẫy và thắng đội bóng những người lao động Thủ đô (Trần Hưng Đạo) với tỷ số sít sao: 1-0. Hơn 60 năm đã qua, nhưng với những người yêu Thể Công, yêu bóng đá thì hình ảnh và những bước đi của đội bóng áo lính vẫn chưa hề phai mờ. Nhân kỷ niệm 40 năm Ngày Giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước, trang Bóng đá xin giới thiệu ký ức về những chặng đường gian truân nhưng đáng nhớ của Thể công.

… Ngày 5- 8-1964, đế quốc Mỹ dựng lên sự kiện "Vịnh Bắc bộ" để lấy cớ ném bom miền Bắc, sâu xa hơn nhằm cắt đứt việc tiếp sức, chi viện của hậu phương cho tiền tuyến lớn-miền Nam.

Thời điểm đó, tình hình rất căng thẳng, cấp trên quyết định thu gọn hệ thống công tác TDTT trong quân đội, Phòng TDTT thuộc Cục Quân huấn tạm ngưng hoạt động, các cán bộ làm công tác TDTT đều viết đơn xung phong ra chiến trường. Bộ Tổng tham mưu đang tính toán phương án giải thể Đoàn TDTT Quân đội (Thể Công). Lúc ấy đã rộ thông tin: Quyết định giải thể Thể Công đã được đặt trên bàn, chỉ còn chờ chữ ký của thủ trưởng cấp trên.

Đội Thể công giai đoạn 1954-1964. Ảnh tư liệu

Trong tình hình ấy, 100% cán bộ, VĐV các môn thể thao thuộc Thể Công viết đơn tình nguyện đi chiến đấu. Để sẵn sàng lên đường hành quân “xẻ dọc Trường Sơn đi cứu nước”, ngoài thời gian tập luyện chuyên môn, tất cả mọi người trong đoàn tự trang bị một chiếc ba lô có quai đeo chắc chắn đựng gạch, đá, tạ… có trọng lượng hơn 30kg để luyện cho đôi vai và cơ thể dẻo dai. Khi ra bãi tập, khi xếp hàng đi ăn cơm, các đơn vị đều thực hiện nghiêm bài tập này. Ngoài ra, đoàn quy định, mỗi tuần có 3 đêm tập hành quân đường dài. Nhiều VĐV nổi tiếng Thể Công đã xung phong lên đường chiến đấu ngay, đặc biệt các cán bộ, chiến sĩ quê Nam Bộ tập kết ra Bắc trước đây. Bóng đá có các danh thủ Huỳnh Văn Len (Mười lủi), đã được đào tạo ở Trường Sĩ quan Lục quân trước khi trở lại quê hương; Nguyễn Thành Út, tức Út Lào, tiền đạo cánh trái nổi tiếng trong bộ tứ tấn công thuộc đội hình chiến thuật 4-2-4 khi ấy gồm Thanh Tiền-Nhi-Văn Sỹ Chi- Út; tiền vệ Hà Hiển, một cầu thủ đánh chặn hay nhất những năm ấy người Nghệ Tĩnh cũng được lên đường cùng đợt với tiền đạo Phạm Ngọc Khánh (sau này là liệt sĩ, Anh hùng LLVT nhân dân)… Cho đến những ngày đầu năm 1965, với tư thế sẵn sàng chiến đấu, Thể Công đã nhận đủ vũ khí, trang bị biên chế như một tiểu đoàn bộ binh… Tất cả đều sẵn sàng lên đường Nam tiến, quyết tâm chiến đấu và chiến thắng giặc Mỹ xâm lược!

Trong khi đó, ở Hà Nội và các thành phố lớn phía Bắc, các cơ quan hành chính, nhà máy, công xưởng… đã sơ tán khỏi thành phố; các hoạt động văn hóa, văn nghệ, TDTT… tạm lắng. Trường Huấn luyện kỹ thuật TDTT Trung ương khi ấy đóng quân ở Nhổn (Hoài Đức, Hà Nội), nơi tập trung các nhân tài TDTT hàng đầu quốc gia cũng hạn chế hoạt động, phương án giải thể đã được chuẩn bị.

Đất nước trong thời chiến, việc chấp hành mệnh lệnh được đặt lên hàng đầu, vả lại khi ấy, khí thế xung phong ra trận bảo vệ Tổ quốc, chống quân xâm lược Mỹ thấm đẫm vào từng người. Do đó mặc dù có buồn, trăn trở, tiếc nuối bởi công sức của lãnh đạo Quân đội, sự phấn đấu của các thế hệ đã góp phần xây dựng nên một Thể Công đang trở thành một biểu tượng của nền TDTT cách mạng, nhưng mọi người đều xác định: Đọ sức với tên đế quốc hùng mạnh nhất thế giới chắc chắn sẽ rất ác liệt, gian khổ và không biết sẽ kéo dài bao lâu thì việc cấp trên dự định giải thể Thể Công là hoàn toàn có cơ sở…

Mặc dù đã sẵn sàng lên đường ra tiền tuyến bất cứ lúc nào, nhưng không ít cán bộ, VĐV các thế hệ của Quân đội không khỏi băn khoăn, tiếc nuối. Bởi kể từ ngày thành lập 23-9-1954 đến lúc này, đã 10 năm xây dựng, Đoàn TDTT Quân đội (Thể Công) đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ làm nòng cốt, xây dựng nền TDTT cách mạng. Thể Công không chỉ là TDTT mà còn là biểu tượng cho sự ưu việt của chế độ mới!

Một buổi chiều năm 1964, Trung úy Ngô Xuân Quýnh (vừa đi học ở Liên Xô về, mới được điều về làm công tác chính trị của Đoàn Thể Công) gặp Trưởng đoàn Thể Công (khi ấy là Đại úy Hồ Quang Quới, nguyên cầu thủ bóng đá người Nam bộ, được điều về Thể Công năm 1956 khi tập kết ra Bắc) ngay tại cổng thành Cửa Nam. Ông Quới vừa họp với Cục Quân huấn xong, liền mời Trung úy Quýnh về nhà riêng (Khu tập thể số 1A Hoàng Văn Thụ). Chưa kịp uống nước, ông Quới đã thông báo với vẻ mặt rất căng thẳng:

- Tôi vừa được thông báo, có thể sẽ phải giải thể Đoàn Thể Công. Các đồng chí lãnh đạo cấp trên đang xem xét nhưng phương án duy trì là khó… Anh là người đầu tiên tôi báo tin này, đề nghị giữ kín nhưng cần có những tính toán, suy nghĩ trước khi có ý kiến chính thức với cấp trên, kẻo không kịp! Anh nghĩ sao?

- Cảm ơn anh đã tin tôi-suy nghĩ một lát, ông Quýnh nói-Việc gấp đấy nhưng theo tôi, không phải chỉ tỏ rõ quan điểm mà cái chính bây giờ là phải tìm ra phương án nào khả dĩ nhất thuyết phục cấp trên nên duy trì Đoàn TDTT Quân đội-Thể Công. Cá nhân chúng ta đâu có sợ ra trận. Chúng ta đã tình nguyện tòng quân từ những ngày đầu chống Pháp cơ mà. Chúng ta cũng không phải là vô dụng khi được cấp trên tin tưởng cùng nhau xây dựng Đoàn TDTT Quân đội phát triển mạnh mẽ, trở thành biểu tượng của nền TDTT cách mạng. Hơn 10 năm rồi, Thể Công đã có vị trí thích đáng trong lòng nhân dân, các chiến sĩ quân đội… Cấp trên chắc chắn không đánh giá là chúng ta bám lấy Thể Công để tránh bom đạn. Vấn đề là phải làm rõ: Tại sao nên duy trì Đoàn TDTT Quân đội? Duy trì bằng cách nào trong thời chiến và liệu có giữ được để phát triển mạnh hơn, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ mới không? Theo tôi, ta nên mời một số anh em có tâm huyết, có trình độ bàn bạc, trao đổi ngay đêm nay…

Rất tiếc, nhiều cán bộ đang bận làm nhiệm vụ, đoàn lại đang phân tán chuẩn bị sơ tán nên cuộc họp cực kỳ quan trọng này chỉ có thêm một người tham dự: Đó là Thượng úy Phạm Tất Thắng, nguyên cầu thủ bóng đá nổi tiếng tham gia Thể Công từ năm 1955 cũng vừa đi học Liên Xô về cùng ông Quýnh. Và ngay tại phòng làm việc của Trưởng đoàn Hồ Quang Quới nằm bên cạnh sân vận động Cột Cờ, Hà Nội, một cuộc thảo luận của những người lãnh đạo Đoàn TDTT Quân đội khi ấy đã diễn ra sôi nổi, đầy tâm huyết và thẳng thắn. Không né tránh, giữ ý, tất cả chỉ hướng tới một mục tiêu: Gắng thuyết phục Bộ Tổng tham mưu duy trì Thể Công để chuẩn bị cho những ngày chiến thắng đế quốc Mỹ, giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước !

VŨ MẠNH HẢI (còn nữa)

(Ghi theo lời kể của ông Ngô Xuân Quýnh và các cựu cầu thủ Thể Công)