Đây là một trong những đề án quan trọng được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch (VH,TTDL) triển khai, nhằm thúc đẩy sự phát triển của ngành công nghiệp điện ảnh trong chiến lược phát triển các ngành công nghiệp văn hóa Việt Nam đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030, do Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định số 1755/QĐ-TTg ngày 8-9-2018.

Đa dạng, chuyên nghiệp điện ảnh

Điện ảnh cách mạng Việt Nam thành lập ngày 15-3-1953, nhưng phải sau 17 năm (từ ngày 18 đến 25-8-1970) Liên hoan Phim Việt Nam (LHP) lần đầu tiên mới được tổ chức tại Thủ đô Hà Nội. Tính đến năm 2019, LHP Việt Nam đã tổ chức thành công 21 kỳ tại nhiều địa phương trên cả nước. LHP Việt Nam với các giải thưởng Bông sen vàng, Bông sen bạc nửa thế kỷ qua luôn là niềm tự hào của những người hoạt động điện ảnh và giành được tình cảm yêu mến, mong đợi của quần chúng khán giả. Bên cạnh đó, việc tổ chức thành công các kỳ LHP góp phần quan trọng trong quảng bá hình ảnh đất nước, con người, bản sắc văn hóa và tiềm năng du lịch của Việt Nam; đồng thời nâng cao vị thế, thương hiệu của điện ảnh Việt Nam.

Điện ảnh Việt Nam trong 5 năm trở lại đây có những bước phát triển khá tốt, đi đầu trong việc tiệm cận với quy mô của một ngành công nghiệp văn hóa. Điều đó thể hiện qua số lượng phim sản xuất và phát hành tăng mạnh (45-50 phim/năm), nhiều dự án phim được xã hội hóa, dòng phim do doanh nghiệp, cá nhân đầu tư đạt giá trị kinh tế-xã hội đáng ghi nhận. Chỉ tính riêng năm 2019, doanh thu từ hoạt động điện ảnh đạt hơn 4.000 tỷ đồng, đạt và vượt chỉ tiêu đề ra trong chiến lược phát triển điện ảnh đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030; nhiều phim giành giải thưởng quốc tế và phát hành ở nước ngoài, như: “Tôi thấy hoa vàng trên cỏ xanh”, “Hai Phượng”, “Song Lang”...

LHP Việt Nam-giải thưởng Bông sen vàng luôn là niềm tự hào của người làm điện ảnh nửa thế kỷ qua.

Nhờ sự phát triển của điện ảnh, LHP Việt Nam trở thành sự kiện thu hút các nghệ sĩ tham gia và đông đảo mọi tầng lớp khán giả, tác động tích cực vào đời sống văn hóa của nhân dân. Song, cũng chính điều này đang đặt ra thách thức và đòi hỏi một LHP phải thay đổi cách thức tổ chức mang tính chuyên nghiệp, đáp ứng xu hướng hội nhập quốc tế. Đạo diễn trẻ Đinh Tuấn Vũ (đạo diễn loạt phim giành giải thưởng cao của các kỳ LHP gần đây như “Chuyện của Yến”, “Truyền thuyết về Quán Tiên”...) chỉ ra điểm hạn chế: “Chúng ta đang ở thời kỳ kỷ nguyên số, nhưng công tác truyền thông của LHP vẫn không khác nhiều so với cách đây vài thập kỷ. Mà ở thời điểm đó, sự kiện này lại không bị che lấp bởi hàng chục, hàng trăm sự kiện khác được quảng bá rầm rộ như ở thời điểm hiện nay”. Cũng theo đạo diễn Đinh Tuấn Vũ, trong những năm gần đây, những bộ phim truyền hình của Trung tâm sản suất phim truyền hình (VFC), Đài Truyền hình Việt Nam rất hút khán giả không chỉ bởi nội dung hay, chiếu giờ “vàng”, mà đó còn là chiến dịch truyền thông toàn diện, táo bạo trên Facebook, Youtube, App... Thành công từ những phim “Sống chung với mẹ chồng”, “Về nhà đi con”, “Người phán xử”... của VFC chính là kinh nghiệm để LHP Việt Nam có thể học hỏi trong vấn đề quảng bá.

Ở góc độ phát hành, ông Nguyễn Danh Dương, Giám đốc Trung tâm chiếu phim Quốc gia cho hay: “Lượng phim Việt Nam sản xuất hiện nay tương đối lớn nhưng lượng phim phát hành thì chủ yếu của quốc tế, lên tới 70-90%. Muốn giới thiệu hình ảnh con người, văn hóa Việt Nam, hơn bao giờ hết, chúng ta phải tạo điều kiện đầu tư cho các doanh nghiệp trong nước đủ mạnh để có sự cạnh tranh. Chỉ có người Việt Nam mới mang đầy đủ hơi thở cuộc sống Việt giới thiệu với bạn bè quốc tế. Chỉ có những tác phẩm tốt, hay được chính người Việt Nam thực hiện mới có sức lay động khán giả, tác động tới mọi người và có sức quảng bá rộng rãi. Thế nên, điều kiện tiên quyết đó chính là phải xây dựng được nền điện ảnh đa dạng”. Còn theo đạo diễn Lương Đình Dũng, LHP Việt Nam cần phải có quỹ làm phim. Mỗi kỳ LHP nên đầu tư cho 5 phim chất lượng với kinh phí trung bình 10-15 tỷ đồng, ngoài tham gia LHP Việt Nam, các bộ phim này sẽ tham gia các LHP quốc tế. Qua đó, quảng bá được điện ảnh, con người, văn hóa, du lịch Việt Nam tới bạn bè quốc tế và tăng khả năng hỗ trợ thúc đẩy ngành điện ảnh phát triển.

Tận dụng những cơ hội quý

NSND Như Quỳnh kể câu chuyện: “Khi tôi đóng phim “Mùa hè chiều thẳng đứng” của đạo diễn Trần Anh Hùng, đúng lúc Hà Nội mưa lụt, họ vội quay cảnh lụt lội để quảng bá phim, khiến khán giả nước ngoài tò mò khi công chiếu ở các LHP tại Pháp, Italy... Ngoài ra, ở một số quốc gia, các nghệ sĩ có thể tới các vùng miền đi quảng bá phim nhưng ở Việt Nam thì ít khi có chuyện như vậy. Nếu được đi theo đoàn phim quảng bá phim mình tham dự thì chúng tôi luôn sẵn sàng đóng góp. Việc giao lưu giữa các đoàn làm phim với khán giả rất quan trọng để tác phẩm được biết đến rộng rãi, thương hiệu điện ảnh Việt vươn xa hơn”.

Theo ý kiến của NSND Như Quỳnh, LHP Việt Nam nên tổ chức ở một thành phố cố định sẽ chuyên nghiệp hơn so với việc thay đổi địa điểm tổ chức mỗi kỳ. Đồng quan điểm này, ông Trần Nhất Hoàng, Phó cục trưởng Cục Hợp tác quốc tế (Bộ VH,TTDL) cho rằng, nên chọn một địa phương hoặc một mạng lưới địa phương có điều kiện và sự phát triển điện ảnh tương đồng để tổ chức LHP Việt Nam cố định, hay luân phiên. Việc tổ chức cũng cần kết hợp với đơn vị tổ chức sự kiện chuyên nghiệp.

Bà Phạm Thị Thanh Hường, Trưởng ban Văn hóa của UNESCO tại Việt Nam, cho biết các LHP nổi tiếng hay gắn với thành phố, địa danh cụ thể. 18 thành phố của 16 quốc gia nộp đơn lên UNESCO được công nhận là thành phố điện ảnh, như: Sydney (Australia), Busan (Hàn Quốc), Mumbai (Ấn Độ)... có nhiều thuận lợi. Chính phủ các quốc gia này cam kết hỗ trợ, các thành phố có nhiều dự án huy động nguồn vốn cho phát triển điện ảnh giữa các kỳ LHP. Việt Nam nên tạo ra từ 3 đến 5 thành phố điện ảnh sẽ góp phần định vị thương hiệu cho điện ảnh Việt Nam. Ông Hà Văn Siêu, Phó tổng cục trưởng Tổng cục Du lịch cho hay, gắn kết với các hoạt động đối ngoại và xúc tiến du lịch sẽ góp phần đưa thương hiệu LHP Việt Nam lan tỏa rộng hơn. Ngành du lịch sẽ “bắt tay” ngành điện ảnh để tổ chức quảng bá LHP Việt Nam trong các sự kiện du lịch: Khai mạc Năm Du lịch quốc gia, Festival Huế, Lễ hội pháo hoa quốc tế Đà Nẵng... và các hoạt động xúc tiến du lịch ở nước ngoài.

 Với mong muốn vận hành LHP Việt Nam theo hướng chuyên nghiệp, ông Vi Kiến Thành, Cục trưởng Cục Điện ảnh cho rằng, để có được những cam kết của các thành phố tổ chức LHP lâu dài là vấn đề không dễ, bởi lẽ tư duy nhiệm kỳ vẫn đang hiện hữu; quỹ hỗ trợ điện ảnh vẫn chỉ là niềm mơ ước của người làm nghề... Song lãnh đạo Cục Điện ảnh khẳng định, từ LHP Việt Nam lần thứ 22, diễn ra tại Thừa Thiên-Huế vào năm 2021, Ban tổ chức sẽ có những điều chỉnh cần thiết, đặc biệt là đổi mới công tác quảng bá, tuyên truyền. Mục tiêu là xây dựng LHP Việt Nam trở thành thương hiệu quốc gia có uy tín và tầm ảnh hưởng trong khu vực và trên thế giới.

Bài và ảnh: VƯƠNG HÀ