Bà Huệ sinh ra trong một gia đình có cha làm nghề thuốc ở Kim Sơn, Ninh Bình, vào khoảng đầu những năm 30 của thế kỷ 20. Cha mẹ mất sớm, bà phải bôn ba nhiều nơi sinh sống, sau bà lấy chồng và định cư tại xã Mộc Nam. 

Hai chiếc bát kỷ vật của bà Phạm Thị Huệ. 

Vào đầu thập niên 1950, trên địa bàn Hà Nam diễn ra nhiều trận đánh ác liệt giữa ta và quân Pháp. Do tương quan lực lượng, bộ đội ta bị thương nhiều. Ngày ấy, nhân viên y tế thiếu, vì có nghề thuốc nên bà Huệ đề nghị được cứu chữa thương binh tại gia đình. Được sự đồng ý của chính quyền cách mạng, bà Huệ mua sắm các trang thiết bị y tế, thuốc men và các vật dụng soong, nồi, bát, đũa... phục vụ cho nhiệm vụ chữa trị, nuôi dưỡng, chăm sóc thương binh. Để bảo đảm an toàn cho thương binh, bà đề nghị chính quyền cử người cùng phối hợp đào nhiều hầm trú ẩn cho thương binh phòng khi địch càn quét... 

Việc làm của bà Huệ đã thu hút nhiều người dân ở Mộc Nam đến trực tiếp tham gia cứu chữa, chăm sóc thương binh. Ngôi nhà của bà trở thành "bệnh xá" của Huyện đội Duy Tiên và Tỉnh đội Hà Nam. Huyện ủy Duy Tiên còn cấp cho bà Huệ một giấy giới thiệu đặc biệt để liên hệ với các địa phương xin số dân công cần thiết, khi cần thì di chuyển thương binh để tránh các cuộc càn quét của giặc.

Trong một lần phải vào vùng địch tạm chiếm mua thuốc cứu chữa cho thương binh, bà Huệ không may bị địch bắt. Dù quân giặc dùng cực hình tra khảo nhưng bà cương quyết không khai báo, một lòng kiên trung bảo vệ cách mạng, bảo vệ cán bộ. Huyện đội Duy Tiên đã tổ chức cho bà Huệ vượt ngục thành công, tiếp tục góp phần cùng nhân dân điều trị, chăm sóc khoảng 1.000 thương binh, bệnh binh.

Với những chiến công của mình, bà Phạm Thị Huệ được tặng thưởng Huân chương Chiến công hạng Nhì. Hai chiếc bát được lưu giữ tại Bảo tàng là một trong những vật dụng được bà Huệ dùng để đựng cơm, canh phục vụ nuôi dưỡng thương binh trong những ngày kháng chiến, trở thành hiện vật ý nghĩa góp phần giáo dục lòng yêu nước, truyền thống cách mạng.

Bài và ảnh: VIỆT THÙY

* Mời bạn đọc vào chuyên mục Tư liệu Hồ sơ xem các tin, bài liên quan.