Với 22% dân số thế giới nhưng chỉ sở hữu 7% nguồn tài nguyên nước trên toàn cầu, Trung Quốc đứng trước những thách thức lớn về thiếu hụt nguồn nước. Nhiều nơi nước ngầm cạn dần. Hạ lưu sông Hoàng Hà khô cạn nhiều tháng trong năm. Các thành phố thiếu nước bắt đầu tranh giành nhau dòng chảy các con sông. Nông dân đổ đi khiếu kiện vì các chất thải công nghiệp từ các nhà máy gây ô nhiễm nguồn nước sinh hoạt của họ. Hàng triệu người phải di dời nơi ở, nhường chỗ cho các nhà máy thủy điện.

Trung Quốc hiện có hàng vạn chiếc đập lớn nhỏ trên các con sông. Thế nhưng, sự phát triển như vậy vẫn chưa giải quyết được tình trạng thiếu nước và điện của quốc gia khổng lồ này. Thêm vào đó, mặc dù những con sông đem đến nguồn sống, nhưng đi liền với các dòng sông là không ít vấn đề mà người ta phải quan tâm.

5 năm qua, Trung Quốc đã thực hiện một chương trình năng lượng quy mô lớn ở miền tây-nam nhằm bảo đảm năng lượng cho công cuộc phát triển kinh tế của vùng ven biển. Công trình nổi tiếng nhất là đập Tam Hiệp trên sông Dương Tử, con đập lớn nhất hành tinh. Khởi công từ năm 1993, phải đến tháng 5-2005 công trình này mới được khánh thành. Nhiều dự án thủy điện khác trên thượng lưu các con sông của Trung Quốc cũng được khẩn trương xúc tiến. Tuy nhiên, các nhà khoa học, các nhà môi trường và các tổ chức phi chính phủ tỏ ý lo ngại về tác động về lâu dài của các dự án đó với môi trường.

Không những thế, những dòng sông này còn có thể gây ra những sự cố trong quan hệ giữa các nước. Năm 2005, vụ nổ nhà máy hóa chất ở miền bắc Trung Quốc đã làm 100 tấn Benzel độc hại đổ xuống sông Tùng Hoa gây ra một vụ ô nhiễm môi trường quy mô lớn không chỉ riêng với Trung Quốc mà còn cả với Nga bởi con sông này chảy vào sông A-mua trên lãnh thổ Nga. Sau sự cố đó, Trung Quốc đã phải xem xét lại dự án nắn các dòng sông bắt nguồn từ dãy An-tai chảy sang Ca-dắc-xtan và vùng Ôm-xcơ của Nga.

Bộ trưởng Tài nguyên nước Wang Shucheng đã tỏ ra bi quan khi ông khái quát rằng: “Đâu có sông thì sông cạn, đâu có nước thì nước bị ô nhiễm”. Có lẽ ông đã hơi quá khi dùng những từ này nhưng rõ ràng Trung Quốc đang phải đối mặt với cuộc khủng hoảng nước với quy mô lớn và mức độ cấp bách.

HOÀNG NHÂN