Nhằm xây dựng một liên minh mới chống lại những thách thức mới đang nổi lên, cộng đồng tình báo Five Eyes gần đây liên tục kêu gọi Nhật Bản gia nhập liên minh này. Các cuộc gặp tại London (Anh) hồi tuần trước giữa Ngoại trưởng Nhật Bản Toshimitsu Motegi và Ngoại trưởng Anh Dominic Raab có thể sẽ mở ra hướng hợp tác mới giữa Nhật Bản và cộng đồng tình báo Five Eyes.
Mặc dù thỏa thuận thương mại song phương là mục đích được tuyên bố trong chuyến thăm Anh của ông Motegi, nhưng đó không phải là tất cả. Không phải ngẫu nhiên, Ngoại trưởng Nhật Bản lại chọn một thành viên trong Five Eyes là Vương quốc Anh, quốc gia nước ngoài đầu tiên để tới thăm sau khi đại dịch Covid-19 bùng phát. Cho dù không được công bố, nhưng chủ đề Nhật Bản chia sẻ thông tin với liên minh Five Eyes là không thể loại trừ trước thực tế Nhật Bản đã được coi như thành viên thứ sáu không chính thức. Giới quan sát cho rằng, vấn đề gia nhập cộng đồng tình báo này chỉ là thời gian lúc nào thích hợp nhất với quốc gia này.
Five Eyes là liên minh chia sẻ thông tin và dữ liệu tình báo trong các lĩnh vực an ninh, quốc phòng, thông tin, truyền thông, được coi là thành công nhất cho đến nay. Liên minh này đã hoạt động rất thành công trong thời kỳ Chiến tranh Lạnh khi thu thập và chia sẻ dữ liệu liên quan đến Liên Xô và càng khẳng định được vai trò trong cuộc chiến chống khủng bố sau vụ nước Mỹ bị tấn công ngày 11-9-2001. Theo giới phân tích, việc Trung Quốc trỗi dậy đang là tâm điểm chú ý của liên minh Five Eyes.
Theo Báo Sankei, trong bài trả lời phỏng vấn mới đây, cựu Thủ tướng Anh Tony Blair cho rằng, Nhật Bản nên tham gia cộng đồng Five Eyes để cùng chia sẻ các thông tin liên quan đến Trung Quốc. Tuy Five Eyes là cộng đồng tình báo đều sử dụng tiếng Anh, nhưng do Nhật Bản và Five Eyes chia sẻ những lợi ích liên quan trong vấn đề Trung Quốc, nên hoàn toàn có đủ cơ sở để Nhật Bản tham gia liên minh này.
Không chỉ có cựu Thủ tướng Anh Tony Blair thúc giục Tokyo tham gia Five Eyes. Chủ tịch Ủy ban Đối ngoại Hạ viện Anh trong một cuộc điện đàm gần đây với Bộ trưởng Quốc phòng Nhật Bản Taro Kono cũng đã cho biết, Five Eyes muốn đưa Nhật Bản vào liên minh để trở thành “Six Eyes”.
Bộ trưởng Quốc phòng Taro Kono cũng tỏ ý hoan nghênh đề xuất để Nhật Bản tham gia Five Eyes, biến liên minh này thành “Six Eyes”. Trong một cuộc họp báo gần đây, ông Kono cho rằng: “5 quốc gia chia sẻ các giá trị cơ bản với Nhật Bản và chúng tôi trao đổi quan điểm, thông tin về các vấn đề ngoại giao, an ninh. Chúng tôi muốn tiếp tục hợp tác chặt chẽ với 5 quốc gia”.
Cho đến nay, Nhật Bản cũng đang chuẩn bị các bước đi để xây dựng môi trường phù hợp cho việc tham gia cộng đồng tình báo trên. Cụ thể là chuẩn bị về mặt pháp lý để củng cố mối quan hệ tình báo và an ninh theo hướng chặt chẽ hơn với các đối tác mới. Tháng 6 vừa qua, nước này đã mở rộng phạm vi Luật Bảo vệ thông tin mật, bao gồm việc trao đổi với các quốc gia nước ngoài là Mỹ. Đạo luật được ban hành vào năm 2014 ban đầu đã bao gồm Mỹ, đồng minh thân cận nhất của Nhật Bản, giờ đây thêm Vương quốc Anh, Australia và Ấn Độ. Động thái này sẽ tạo điều kiện thuận lợi hơn cho việc phân loại thông tin từ quân đội nước ngoài là bí mật nhà nước. Đạo luật này cũng nới lỏng việc chia sẻ dữ liệu về các hoạt động di chuyển của quân đội Trung Quốc, một vấn đề ngày càng quan trọng khi việc theo dõi các hoạt động của Trung Quốc ở khu vực ngày càng trở nên khó khăn hơn với Nhật Bản.
Hiện nay, Nhật Bản không chỉ hợp tác với Mỹ, mà đang tăng cường hợp tác an ninh với các đối tác khác như Anh và Australia thông qua các thỏa thuận bảo vệ và chia sẻ thông tin.
Tuy nhiên, một trong những rào cản hiện nay là Nhật Bản vẫn chưa có luật phòng, chống gián điệp để ngăn cản hoạt động gián điệp, nên có ý kiến lo ngại về khả năng Nhật Bản có thể bảo đảm bí mật thông tin hay không. Trong khi đó, một quan chức Bộ Quốc phòng Nhật Bản bày tỏ rằng, vì Five Eyes là các nước nói tiếng Anh nên việc trao đổi một số vấn đề “nhạy cảm” sẽ gặp khó khăn hơn.
MAI NGUYÊN