“Cuba có thể đạt được những kết quả to lớn và tốt hơn”, Idania Caballero, một nhà khoa học của tập đoàn dược phẩm nhà nước BioCubaFarma, nói về những thành tựu về y tế mà nước này đã đạt được, theo bài viết trên website Trường Kinh tế Chính trị London (LSE).

Ngày 22-6, Cuba trở thành nước Mỹ Latin đầu tiên tự sản xuất được vaccine Covid-19. BioCubaFarma tuyên bố rằng vaccine Abdala của họ có hiệu quả 92,28% trong thử nghiệm lâm sàng giai đoạn cuối.

Vài ngày trước đó, chính phủ Cuba cũng cho biết Soberana 2 - một loại vaccine Covid-19 khác do nước này tự sản xuất - có hiệu quả bảo vệ 62% chỉ với 2 trên 3 liều tiêm.

leftcenterrightdel
 Y tá đến nhà người dân vận động tiêm chủng ở Havana, ngày 17-6. Ảnh: Reuters.

Eduaro Martinez, chủ tịch BioCubaFarma, tập đoàn dược phẩm nhà nước chịu trách nhiệm phát triển vaccine, cho biết hàng nghìn người đã được tiêm hai loại vaccine này cho thấy “phản ứng miễn dịch mạnh mẽ” mà không có bất kỳ tác dụng phụ nào.

Bên cạnh đó, các nhà chức trách cũng cho biết vaccine của họ có giá thành rẻ và dễ bảo quản. Dù còn sớm để khẳng định tính tối ưu của hai loại vaccine này, nhưng chúng cũng đang mở ra cánh cửa hy vọng, không chỉ là để giúp người dân Cuba và nhiều nước trên thế giới nhanh chóng thoát khỏi đại dịch hơn, mà còn là để vực dậy nên kinh tế vốn đã bị tê liệt vì đại dịch.

Cho đến nay, ngoài Abdala và Soberana 2, Cuba đã công bố 3 ứng cử viên vaccine Covid-19 khác là Soberana 1, Soberana Plus, và Mambisa (vaccine dạng xịt mũi).

Cơ chế hoạt động của vaccine Soberana 2 và Abdala

Có năm loại vaccine Covid-19 đang được phát triển trên toàn cầu. Vaccine vector virus sử dụng virus vô hại có cấy vật liệu di truyền của SARS-CoV-2 (như vaccine Oxford AstraZeneca và Gamaleya SputnikV).

Vaccine mRNA (axit ribonucleic thông tin) mang mã thông tin giúp các tế bào tạo ra một loại protein kích hoạt phản ứng miễn dịch (Pfizer, Moderna).

Vaccine bất hoạt có chứa virus SARS-CoV-2 đã khử hoạt tính (Sinovac/Butantan, SinoPharm, Bharat Biotec). Vaccine giảm độc lực có chứa virus SARS-CoV-2 suy yếu (Codagenix).

Vaccine protein chứa các protein có nguồn gốc từ SARS-CoV-2 có thể kích hoạt phản ứng miễn dịch (Novavax, Sanofi/GSK).

leftcenterrightdel
Người dân khoe phiếu tiêm chủng Covid-19 với vaccine Abdala ở Havana, ngày 12-5. Ảnh: Getty Images

Năm loại vaccine Cuba đang thử nghiệm lâm sàng đều là vaccine protein. Điều này có nghĩa là chúng mang một phần protein đột biến mà virus sử dụng để liên kết với các tế bào của con người, từ đó tạo ra các kháng thể trung hòa ngăn chặn quá trình liên kết này.

Theo các trang thông tin y khoa PubMed và Precision Vaccinations, vaccine của Cuba là vaccine tiểu đơn vị, được điều chế chỉ dựa trên một phần kháng nguyên của miền liên kết thụ thể (RBD) của SARS-CoV-2 tăng đột biến protein.

Riêng vaccine Soberana 2 kết hợp miền liên kết thụ thể của kháng nguyên với một dạng uốn ván đã bị vô hiệu hóa để tăng cường phản ứng miễn dịch.

Idania Caballero, nhà khoa học dược phẩm tại BioCubaFarma, chỉ ra rằng những vaccine này được điều chế dựa trên kinh nghiệm nhiều thập kỷ về khoa học y tế của Cuba và có tác dụng đối với các bệnh truyền nhiễm. 

Lối mở vực dậy nền kinh tế 

Vaccine Covid-19 của Cuba yêu cầu 3 liều, nhưng vì chúng ổn định ở nhiệt độ 2-8 độ C nên không yêu cầu thêm chi phí cho thiết bị làm lạnh chuyên dụng.

Một số quốc gia đang phát triển hoặc chưa phát triển, không đủ khả năng mua vaccine của Mỹ và các nước phương Tây khác, đang chuyển sang Cuba để mua vaccine với giá cả phải chăng hơn.

Các quan chức Cuba tuyên bố rằng một số quốc gia đã đề nghị mua hơn 100 triệu liều vaccine Covid-19 của nước này mỗi năm. Mexico và Argentina đã bày tỏ sự quan tâm đến vaccine của Cuba. Trong khi đó, Venezuela sẽ sản xuất vaccine Abdala.

Đối với Cuba, việc phát triển và xuất khẩu vaccine không chỉ là để bảo vệ sức khỏe cộng đồng, mà còn là cách để nước này thể hiện sức mạnh của mình trong lĩnh vực công nghệ sinh học, cũng như đóng góp vào nền kinh tế.

Cuba được biết đến với một số đột phá về y tế, bao gồm vaccine đầu tiên điều trị bệnh viêm màng não B, và phương pháp điều trị hiệu quả duy nhất đối với các vết loét nghiêm trọng do tiểu đường gây ra.

Trong thời gian xảy ra đại dịch, Cuba đã sản xuất 13 loại thuốc khác nhau để điều trị các triệu chứng của Covid-19. Cuba cũng được biết đến là nước xuất khẩu vaccine sốt xuất huyết cho hơn 30 quốc gia khác nhau.

LÊ ANH (Theo Reuters, LSE, Indian Express)