Nhà tù Guantanamo được quân đội Mỹ xây dựng vội vã dưới thời cựu Tổng thống George W.Bush vào năm 2002, sau vụ khủng bố 11-9-2001 tại Mỹ và dẫn đến cuộc tấn công Afghanistan sau đó ít lâu. Trong thời gian đầu, số tù nhân lên tới 780 người, phần đông có liên hệ đến al-Qaeda và Taliban. Dưới thời hai Tổng thống W.Bush và B.Obama, đã có hàng trăm người được thả ra, nhưng những kẻ bị tình nghi can dự vào loạt khủng bố ngày 11-9-2001 ở Mỹ vẫn chờ ngày được xét xử.
Một trong những tù nhân may mắn được thả tự do sau nhiều năm bị giam giữ ở Guantanamo là Lakhdar Boumediene, một người Algeria từng làm việc cho tổ chức Trăng lưỡi liềm đỏ quốc tế ở Bosnia. Ông là một trong số 6 người Algeria bị giam giữ ở Guantanamo với cáo buộc lên kế hoạch tấn công các đại sứ quán Mỹ và Anh ở Bosnia, điều mà ông luôn phủ nhận. Dù sau này được chứng minh là vô tội, song Lakhdar Boumediene đã phải ngồi tù mất 7 năm rưỡi. Cái tên của ông đã gắn liền với tên quyết định của Tòa án Tối cao Mỹ: “Boumediene chống Bush” (Boumediene contre Bush). Quyết định này ủng hộ những người bị giam giữ ở Guantanamo được quyền tiếp cận công lý liên bang. Cuối năm 2008, Lakhdar Boumediene được trả tự do và ngày 15-5-2009, ông đã đến Pháp. Hơn 10 năm qua, Lakhdar Boumediene vẫn sống ở Pháp nhưng ông không thể nào quên những ngày ở "địa ngục" Guantanamo.
Trong cuộc trò chuyện với phóng viên Véronique Gaymard của hãng tin RFI mới đây, Lakhdar Boumediene kể lại: “Tôi bị bắt ở Bosnia và được đưa tới Guantanamo vào đầu tháng 2-2002, sau một hành trình dài bị trùm đầu, bịt mắt và bịt tai. Khi họ mở mũ trùm đầu ra, tôi thấy mình ở trong một cái chuồng và tôi giống như con vật vậy. Cả một tuần sau đó, đầu tôi choáng váng, người đau ê ẩm vì bị còng tay lâu quá. Tôi bị nhốt trong phòng biệt giam, từ trần, sàn, tường đến giường đều làm bằng kim loại. Trong phòng giam đầy côn trùng, thậm chí còn có rắn và bọ cạp. Có hai thùng, một thùng chứa nước bẩn để uống và một thùng khác cho nhà vệ sinh”.
Giống như nhiều tù nhân khác, Lakhdar Boumediene bị thẩm vấn bất cứ thời điểm nào trong ngày. “Họ làm như vậy để tôi không thể ngủ được”, Lakhdar Boumediene giải thích.
Ở Guantanamo, người ta không gọi Lakhdar Boumediene bằng tên mà bằng số 10005, trừ các luật sư. Theo Lakhdar Boumediene, khi bị bắt, ông bị cáo buộc tham gia kế hoạch tấn công các đại sứ quán Mỹ và Anh ở Sarajevo. Thế nhưng ở Guantanamo, không ai nói với ông về cáo buộc này. Ông đã hỏi những người có trách nhiệm ở Guantanamo về băn khoăn này, song không nhận được câu trả lời. “Đến năm 2004, một thanh tra nói với tôi rằng: “Chúng tôi không có gì chống lại ông” và muốn tôi chỉ điểm những kẻ khủng bố nằm trong số tù nhân ở Guantanamo. Nhưng tôi không thể bịa đặt được”-Lakhdar Boumediene cho biết.
Năm 2008, các luật sư đã thành công trong việc buộc Tòa án Tối cao Mỹ đưa ra quyết định cho phép những người bị giam giữ ở Guantanamo được tiếp cận với công lý liên bang để bảo vệ quyền lợi của mình. Điều này đã giúp Lakhdar Boumediene ra tù vào cuối năm 2008. Tuy nhiên, kể từ ngày ra tù, ông không nhận được một lời xin lỗi nào từ chính quyền Mỹ.
Rời Guantanamo, Lakhdar Boumediene được đưa đến Pháp và tạo dựng cuộc sống mới ở đây. Thế nhưng hơn 10 năm qua, ông không thể nào quên những chuỗi ngày ác mộng ở Guantanamo. “Hiện tôi đang có công việc và mức lương tốt. Tôi có hộ chiếu Algeria và có giấy phép cư trú 10 năm tại Pháp, đủ điều kiện để đi du lịch nước ngoài nhưng tôi không dám đi. Bởi nếu rời Pháp, tôi có thể bị mắc kẹt ở nơi khác. Có lẽ, người Mỹ ghi tên tôi và tên của những cựu tù nhân Guantanamo tại các sân bay trên khắp thế giới. Tôi sợ sẽ bị đưa trở lại Guantanamo hoặc một nhà tù bí mật nào đó”, Lakhdar Boumediene tâm sự.
Ngày Lakhdar Boumediene rời nhà tù Guantanamo, tổng thống Mỹ khi đó là Barack Obama đã quyết định đóng cửa nhà tù Guantanamo. Thật không may, nhà tù này đến nay vẫn mở. Cũng kể từ năm 2008, Guantanamo đã không đón nhận thêm tù nhân nào. Trong số 40 người đang bị giam tại đấy có Ali Hamza Ahmad al-Bahlul, một phó tướng của Osama bin Laden, đã bị kết án tù chung thân. Bên cạnh đó, có 26 người khác bị cho là quá nguy hiểm để được trả tự do. Trước cảnh tù nhân ngày càng già và viễn cảnh sẽ còn phải ở lại đây lâu dài, nhà tù Guantanamo đã được xây dựng lại trở thành cơ sở y tế đáp ứng với đối tượng tù nhân cao tuổi.
BÌNH NGUYÊN