Một số giải pháp đối phó với hạn hán, xâm nhập mặn trên địa bàn Quân khu 9

Những ngày này, do ảnh hưởng của hiện tượng El-Nino khiến mùa mưa đến muộn. Đợt El-Nino đang diễn ra từ cuối năm 2014, dự báo kéo dài đến giữa năm 2016 nhưng ảnh hưởng của El Nino đợt này lên tới khoảng 20 tháng, dài hơn hẳn thời kỳ 1997-1998 và là dài nhất trong khoảng 60 năm qua. Do đó, tổng lượng mưa trên lưu vực sông Mêkông thiếu hụt so với trung bình nhiều năm từ 30-50%, làm dòng chảy từ thượng nguồn về ĐBSCL vào đầu mùa khô ở mức thấp nhất từ năm 1978 đến nay. Mặt khác, trên thượng nguồn sông Mêkông, nhiều quốc gia xây đập thủy điện, hồ chứa nước nên lượng nước lưu trữ trong Biển Hồ (Campuchia) càng xuống thấp khiến dòng chảy về ĐBSCL rất hạn chế. Theo cơ quan khí tượng thủy văn Nam Bộ: Phía biển Đông, độ mặn 40‰ trên các sông chính đã vào sâu nội địa 58-60 km. Phía biển Tây, trên các sông Cái Lớn tại Xẻo Rô, độ mặn lên tới 15,8‰, tăng 4,8‰ so với cùng kỳ năm trước. Khô hạn, xâm nhập mặn đã và đang trực tiếp đe dọa nghiêm trọng đến sản xuất nông nghiệp của vựa lúa lớn nhất cả nước và sinh hoạt của nhân dân, nhất là các địa phương có cửa sông ven biển. Dự báo hạn hán, xâm nhập, mặn sẽ tiếp tục kéo dài đến cuối tháng 5 (lúc đó mới vào đầu mùa mưa), do vậy, nguồn nước ngọt sẽ khan hiếm; thêm vào đó nhiệt độ cao sẽ làm gia tăng bốc hơi, xâm nhập mặn càng lớn.

Theo báo cáo nhanh của các đơn vị và kết quả đi kiểm tra thực tế của Quân khu, tình hình hạn hán, xâm nhập mặn đã ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống nói chung, nguồn nước bảo đảm sinh hoạt của bộ đội nói riêng và công tác tăng gia sản xuất. Tại các đơn vị đóng quân ven biển, nước mặn đã xâm nhập trực tiếp từ các cửa biển qua hệ thống kênh rạch và xâm nhập gián tiếp đến các giếng khoan qua nguồn nước ngầm. Đối với các đơn vị đóng quân ở vùng cao, biên giới và hải đảo, việc cung cấp nước cũng gặp nhiều khó khăn do nguồn nước sông, suối ngày càng cạn kiệt... Toàn Quân khu có 365 ha lúa, 4,2 ha mía, 1,16 ha cây ăn trái, 4,1 ha rau màu, 15,4 ha ao hồ nuôi thả cá nước ngọt, 129 ha đầm nuôi tôm bị hạn hán, xâm nhập mặn, ước tính tổng số tiền thiệt hại trên 5,1 tỷ đồng.

Do nắm được tình hình diễn biến từ cuối năm 2015 và báo cáo nhanh của các đơn vị vào đầu năm 2016, nên Quân khu đã có những chỉ đạo đối với cơ quan và đơn vị khẩn trương xây dựng các kế hoạch và đề ra biện pháp đối phó hiệu quả để giảm thiểu thiệt hại của hạn hán và xâm nhập mặn. Cục Hậu cần Quân khu đã chỉ đạo các đơn vị quan hệ chặt chẽ với cơ quan khí tượng thủy văn địa phương, theo dõi diễn biến thời tiết, nguồn nước, xâm nhập mặn trên địa bàn đóng quân; nắm chắc tình hình hạn, ngập mặn và dự trữ nguồn nước mặt trong các ao hồ, kênh mương để có giải pháp, chủ động khắc phục. Cụ thể: Đối với các loại cây ăn trái, củ quả, hạn chế việc tưới nước nhiễm mặn có độ mặn  lớn hơn 2‰ trong thời gian nhiễm mặn; ủ gốc, giữ ẩm cho cây trồng bằng rơm rạ, lục bình, cỏ khô… Đối với cây mới trồng có biện pháp che bóng mát cho cây. Tăng cường bón phân hữu cơ, lân và kali, hạn chế sử dụng các phân hóa học khác. Có thể phun phân bón qua lá có chứa kali, canxi, silic giúp cho cây trồng tăng khả năng chịu hạn, chống chọi với nhiễm mặn. Nơi có điều kiện, tiến hành đắp bờ ngăn mặn, tích nước ngọt trong mương vườn để tưới cho cây. Tiến hành tỉa cành, tạo tán để giảm thoát hơi nước qua lá cho cây trồng trong thời gian xâm nhập mặn. Chủ động nghiên cứu, điều chỉnh cơ cấu rau màu theo hướng chịu được hạn. Những đơn vị có điều kiện áp dụng biện pháp tưới nhỏ giọt, tưới thấm; sử dụng màng phủ, nhà che để giảm nhu cầu sử dụng nước.

Về bảo đảm nguồn nước sạch, từ năm 2013 đến nay, Quân khu đã thực hiện đầu tư được 24 công trình cấp nước với tổng mức đầu tư khoảng 56 tỷ đồng. Trong đó đã thi công hoàn thành đưa vào sử dụng 17 công trình đạt chất lượng, hiệu quả (như công trình cấp nước của các đơn vị: Sư đoàn BB4; Trung đoàn 152; Ban CHQS huyện Tân Phú Đông/Bộ CHQS tỉnh Tiền Giang; Ban CHQS huyện Đầm Dơi, Cái Nước, Trần Văn Thời/Bộ CHQS tỉnh Cà Mau...). Từ đó đã chủ động, tăng cao khả năng bảo đảm về nguồn nước, hạn chế được một phần của sự ảnh hưởng của xâm nhập mặn đối với nguồn nước. Đồng thời, hướng dẫn các đơn vị tận dụng khai thác các nguồn nước kết hợp như bảo đảm nước ăn uống từ nguồn nước quốc doanh, nước mưa hoặc nước giếng khoan đã qua lắng lọc. Chỉ đạo việc quản lý đầu tư xây dựng công trình cấp nước của các đơn vị phù hợp với thời tiết, khí hậu, thủy văn của từng khu vực, từ đó đưa ra được phương án thiết kế tối ưu, đạt hiệu quả đầu tư cho công trình cấp nước.

Trước khi kết thúc mùa mưa, các đơn vị chủ động kế hoạch tích nước, giữ nước vào cuối mùa mưa đảm bảo đủ nước phục vụ gieo trồng và nuôi thả cá trong mùa khô. Đồng thời, phổ biến tuyên truyền cho bộ đội trong việc chủ động tiết kiệm nước, tích trữ và sử dụng có hiệu quả. Kết hợp bảo đảm nguồn nước quốc doanh với các nguồn nước khác để vừa cân đối kinh phí bảo đảm nước vừa thực hiện tiết kiệm nguồn nước cho sinh hoạt. Đối với các đơn vị đóng quân ở ven biển, phối hợp chặt chẽ với các cơ quan thủy lợi-cấp nước, nắm bắt thông tin về độ nhiễm mặn (theo thủy triều) để dẫn nước qua hệ thống kênh mương theo các thời điểm được thông báo khi độ nhiễm mặn nguồn nước thấp nhất. Đồng thời, chủ động khơi thông, nạo vét, vệ sinh hệ thống kênh mương... để nâng cao chất lượng nguồn nước bảo đảm cho sinh hoạt, tắm giặt của bộ đội. Huy động mọi nguồn lực tại chỗ để đầu tư xây dựng công trình cấp nước, mua sắm trang thiết bị cấp-chứa đựng nước để kịp thời bảo đảm khi thời tiết diễn biến phức tạp, khó khăn trong việc khai thác, cung cấp nguồn nước. Có kế hoạch chủ động vận chuyển nước kịp thời cho các đơn vị đứng chân tại các cao điểm có cụm-chốt canh gác, các đơn vị công binh thi công công trình quân sự, các đội quy tập mộ liệt sỹ...

Về lâu dài, Cục Hậu cần đang nghiên cứu tham mưu cho Bộ Tư lệnh Quân khu tổ chức quy hoạch khu tăng gia sản xuất theo vùng hợp lý, bố trí vật nuôi, cây trồng thích nghi với điều kiện chống được hạn và mặn. Đối với những đơn vị ven biển chuyển dần sang nuôi thủy sản nước mặn, nước lợ, tham gia trồng rừng ngập mặn. Đối với những đơn vị đầu nguồn, sâu trong nội địa, khu tăng gia sản xuất phải quy hoạch đê bao, những khu đất thấp chuyển dần sang đào ao nuôi cá nước ngọt; trong kế hoạch tăng gia sản xuất phải có biện pháp chống hạn, tránh được lụt, bão. Đồng thời, tăng cường hợp tác trao đổi kiến thức, kinh nghiệm về thích ứng với hạn hán, xâm nhập mặn để áp dụng nhân rộng trong đơn vị.

Các đơn vị tăng cường quản lý tốt nguồn nước phục vụ cho nhu cầu sinh hoạt của bộ đội như đào ao, đắp đập, xây hồ chứa nước ngọt, xây bể tích trữ nước cho mùa khô, khi nước bị nhiễm mặn; quy hoạch quản lý khai thác nguồn nước ngầm, tránh xả thải gây ô nhiễm nguồn nước. Khi có điều kiện, kết hợp với địa phương xây dựng đê bao ngăn mặn, kiểm soát mặn, giữ ngọt. Quân khu đã chỉ đạo cơ quan, đơn vị rà soát tổng hợp nhu cầu đầu tư xây dựng công trình cấp nước. Trước mắt, đã đề nghị Bộ Quốc phòng cho chủ trương đầu tư 35 công trình, ưu tiên cho các đơn vị đặc biệt khó khăn về nguồn nước, bị tác động xâm nhập mặn cao. Bên cạnh đó, Hậu cần Quân khu đang nghiên cứu đề xuất các loại hình công trình cấp nước cho từng đơn vị, phù hợp với điều kiện khí hậu, thời tiết và địa chất của từng khu vực (đối với đơn vị ven biển sẽ dùng phương pháp khoan giếng ở tầng sâu, bơm lắng lọc nước; đối với các đơn vị ở vùng đất cao, xây hồ, bể chứa nước để kết hợp bảo đảm nguồn nước cho sinh hoạt, tưới tiêu, vừa bảo đảm yếu tố bảo vệ môi trường bền vững). Tổ chức trồng nhiều cây ăn quả, cây bóng mát để tăng thêm nguồn thu và phủ xanh đất trống trong đơn vị; tham gia các chương trình trồng rừng và bảo vệ rừng, nhất là diện tích rừng ngập mặn. Theo đánh giá của các nhà khoa học trong nước và quốc tế, biện pháp đối phó hữu hiệu nhất với những thiên tai do biến đổi khí hậu ở khu vực ĐBSCL chính là tận dụng chức năng phòng hộ của các hệ sinh thái tự nhiên. Các cánh rừng ngập mặn sẽ đem lại tác dụng phòng hộ đa năng cho vùng cửa sông, là vùng đệm tối ưu, giúp nâng cao hiệu lực ngăn ngừa, giảm thiểu sức tàn phá của gió bão, triều cường, sóng lớn, nước biển dâng, đất đai xói lở, giữ vững cấu trúc sinh cảnh đa dạng sinh học…

Để chủ động đối phó hiệu quả trong thời gian tới, Cục Hậu cần Quân khu đề nghị Bộ Quốc phòng nghiên cứu, đánh giá tổng thể tác động biến đổi khí hậu, thiên tai, nhất là tình trạng hạn hán, xâm nhập mặn trong toàn quân và có giải pháp chỉ đạo, đầu tư cho các đơn vị thực hiện.

Đại tá ĐẶNG VĂN HIẾU (Chủ nhiệm Hậu cần QK9)