Bệnh đậu mùa khỉ hiện nay ở châu Phi có gì bất thường?

Bệnh đậu mùa khỉ là gì?

Virus đậu mùa khỉ được phát hiện lần đầu tiên vào năm 1958 khi hai đợt bùng phát bệnh giống như thủy đậu xảy ra ở những con khỉ trong phòng thí nghiệm được giữ để nghiên cứu. Do đó, tên bệnh được gọi là bệnh đậu mùa khỉ. 

Nguyên nhân gây bệnh đậu mùa khỉ do virus đậu mùa khỉ thuộc giống Orthopoxvirus trong họ Poxviridae. Virus này có hai chủng chính là Congo và Tây Phi. Chủng Congo thường gây bệnh nặng hơn, với tỷ lệ tử vong khoảng 10%, trong khi chủng Tây Phi là khoảng 1%.

Cho đến gần đây, hầu hết các ca bệnh ở người được phát hiện tại khu vực Trung Phi và Tây Phi có tiếp xúc gần gũi với động vật bị nhiễm bệnh. Hiện nay, động vật gặm nhấm như sóc, chuột là nguồn lây chính.

Đậu mùa khỉ là bệnh hiếm gặp, song lại đang lây lan mạnh ở châu Phi. Ảnh: BBC

Bệnh đậu mùa khỉ lây qua đường nào?

Người lành có thể nhiễm virus đậu mùa khỉ thông qua 3 con đường chính: Một là, virus đậu mùa khỉ xâm nhập vào cơ thể qua các tổn thương (vết cắn hoặc vết xước) của động vật mang virus. Hai là, ăn thịt chưa nấu chín kỹ và sử dụng các sản phẩm từ động vật bị nhiễm bệnh. Ba là, tiếp xúc trực tiếp với người bệnh hoặc chạm vào giường, quần áo bị ô nhiễm.

Theo WHO, các đợt bùng phát gần đây là tương đối hiếm gặp do bệnh đậu mùa khỉ đang lây lan tại một số quốc gia nơi virus không lưu hành thường xuyên. Vì vậy, các nhà khoa học đang nỗ lực tìm hiểu nguồn gốc của các ca nhiễm để xem virus hiện nay có thay đổi về mặt di truyền hay không.

Bệnh đậu mùa khỉ hiện nay ở châu Phi có gì bất thường?

Trong đợt bùng phát bệnh đậu mùa khỉ toàn cầu năm 2022, nam giới đồng tính chiếm phần lớn các ca mắc và virus chủ yếu lây lan qua tiếp xúc gần gũi.

Từ đầu năm 2022 đến nay, châu Phi ghi nhận hơn 38.000 trường hợp mắc đậu mùa khỉ và hơn 1.450 ca tử vong, phần lớn xuất hiện tại Cộng hòa Dân chủ Congo. Các nước láng giềng gồm Burundi, Kenya, Rwanda và Uganda hồi tháng 7 vừa qua đã lần đầu ghi nhận các ca nhiễm bệnh đậu mùa khỉ. 

Đợt dịch bắt nguồn từ chủng đậu mùa khỉ đặc hữu Clade I, song hiện biến chủng mới Clade Ib lại lây lan dễ dàng hơn, đặc biệt là ở trẻ em. Theo WHO, trẻ em dưới 15 tuổi hiện chiếm hơn 70% trong tổng số gần 15.000 ca mắc bệnh và 85% số ca tử vong tại “tâm dịch” Cộng hòa Dân chủ Congo. Tỷ lệ tử vong ở trẻ nhỏ tại đây cao hơn gần 4 lần người lớn. Thống kê của WHO cho thấy, tỷ lệ tử vong ở trẻ em dưới 1 tuổi là 8,6% so với 2,4% ở người từ 15 tuổi trở lên. Thậm chí, đã có trường hợp mắc bệnh ở trẻ sơ sinh dưới 2 tuần tuổi.

Các chuyên gia cho biết vẫn chưa rõ tại sao trẻ em lại là đối tượng bị ảnh hưởng nặng nề nhất ở Cộng hòa Dân chủ Congo, song phỏng đoán trẻ em dễ bị nhiễm virus hơn hoặc do các yếu tố xã hội như quá đông đúc và tiếp xúc với cha mẹ mắc bệnh.

Thêm vào đó, tổ chức Cứu trợ trẻ em quốc tế Save the Children cho biết, sự giống nhau giữa một số dấu hiệu và triệu chứng của bệnh đậu mùa khỉ với các bệnh thông thường khác ở trẻ em - chẳng hạn như ghẻ và thủy đậu - có thể dẫn đến việc phát hiện và điều trị muộn, làm tăng khả năng lây truyền bệnh.

Trẻ em đang là đối tượng bị lây nhiễm bệnh đậu mùa khỉ tại Cộng hòa Dân chủ Congo. Ảnh: Reuters

Nhân loại đã xóa sổ bệnh đậu mùa vào năm 1980 bằng chương trình tiêm chủng hiệu quả. Riêng bệnh đậu mùa khỉ hiện chưa có vaccine đặc trị. Tuy nhiên, vaccine phòng bệnh đậu mùa có hiệu quả tới 85% trong tiêu diệt virus bệnh đậu mùa khỉ. Tiêm vaccine đậu mùa được xem là cách hiệu quả, đơn giản nhất ngăn ngừa bệnh đậu mùa khỉ. Hiện một số nước đang tái khởi động tiêm vaccine đậu mùa cho nhân viên y tế và những người có nguy cơ cao phơi nhiễm. 

THÁI HÀ (tổng hợp)

* Mời bạn đọc vào chuyên mục Quốc tế xem các tin, bài liên quan.