Chỉ ít ngày sau khi ký kết thỏa thuận hòa bình với Taliban, Mỹ đã tiến hành các cuộc không kích nhằm vào lực lượng này tại khu vực tỉnh Helmand, miền Nam Afghanistan. Vụ tấn công này được Mỹ gọi là hành động tự vệ sau khi Taliban thực hiện hàng loạt vụ tấn công vào các cơ sở quân sự Afghanistan, khiến ít nhất 19 cảnh sát và binh sĩ nước này thiệt mạng. Washington kêu gọi Taliban ngừng các cuộc tấn công không cần thiết và tuân thủ các cam kết được ký trong thỏa thuận hòa bình tại thủ đô Doha (Qatar) vào ngày cuối cùng của tháng 2 vừa qua.

Theo thỏa thuận hòa bình giữa Mỹ và Taliban, Mỹ và Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) sẽ rút toàn bộ binh sĩ đồn trú ở Afghanistan trong vòng 14 tháng nếu Taliban tuân thủ các cam kết trong thỏa thuận. Ở giai đoạn đầu, Mỹ sẽ giảm quy mô hiện diện quân sự tại Afghanistan từ 13.000 xuống còn 8.600 binh sĩ trong vòng 135 ngày kể từ khi ký kết thỏa thuận, trong trường hợp các điều kiện được đáp ứng. Đổi lại, Taliban sẽ có hành động nhằm ngăn chặn bất cứ tổ chức hay cá nhân nào, bao gồm cả nhóm khủng bố al-Qaeda, lợi dụng lãnh thổ Afghanistan để đe dọa an ninh của Mỹ và các đồng minh. Bên cạnh đó, Mỹ và Taliban cũng nhất trí thực hiện trao đổi tù nhân như một "biện pháp xây dựng lòng tin". Cụ thể, khoảng 5.000 tù nhân Taliban và 1.000 tù nhân thuộc lực lượng an ninh Afghanistan sẽ được trao đổi trước ngày 10-3 tới, thời điểm dự kiến diễn ra các cuộc đàm phán nội bộ ở quốc gia Nam Á này.

Người dân Afghanistan khát khao được sống trên mảnh đất không còn tiếng súng. Ảnh: The New York Times. 

Cuộc chiến Afghanistan là cuộc chiến dài hơi nhất của Mỹ, khiến khoảng 2.400 lính Mỹ thiệt mạng từ năm 2001, khi Washington quyết định đưa quân đến nước này sau vụ khủng bố kinh hoàng 11-9. Trong khi đó, theo số liệu của Liên hợp quốc hồi cuối tháng 12-2019, hơn 100.000 dân thường Afghanistan đã thiệt mạng và bị thương do chiến sự tại nước này trong thập kỷ qua. Giới quan sát nhận định, thỏa thuận hòa bình với Taliban giúp Mỹ chấm dứt cuộc chiến hao người tốn của kéo dài hơn 18 năm qua tại Afghanistan, cũng như mở ra triển vọng thiết lập hòa bình tại quốc gia Nam Á này sau nhiều năm xung đột.

Tuy nhiên, chặng đường hướng tới nền hòa bình lâu dài cho quốc gia Nam Á này vẫn còn nhiều chông gai ở phía trước. Dù đã đặt bút ký kết thỏa thuận với Taliban nhưng nước Mỹ dưới thời Tổng thống Donald Trump với chủ trương “Nước Mỹ trước tiên” vẫn sẵn sàng hủy bỏ giao ước này nếu Taliban không thực hiện những bảo đảm an ninh cũng như cam kết đàm phán với Chính phủ Afghanistan. Trong khi đó, sự ổn định của quốc gia Nam Á phụ thuộc nhiều vào kết quả đàm phán giữa Chính phủ Afghanistan và Taliban. Hiện nay, những quan điểm trái chiều của Chính phủ Afghanistan và Taliban về vấn đề trao đổi tù nhân trong thỏa thuận giữa Mỹ và Taliban đang phủ bóng lên triển vọng đàm phán giữa hai bên. Trong khi Taliban coi việc trao trả tù nhân là điều kiện tiên quyết để tiến hành đàm phán với Chính phủ Afghanistan thì Tổng thống Afghanistan Ashraf Ghani lại từ chối trao đổi tù nhân trước khi các vòng đàm phán bắt đầu. Ông Ashraf Ghani nhấn mạnh, đề nghị của Taliban về việc thả tù nhân đang bị giam giữ trong các nhà tù ở Afghanistan không thể là một điều kiện tiên quyết cho các cuộc đàm phán trực tiếp với nhóm cực đoan này. Lý giải về việc Tổng thống Afghanistan ngần ngại trả tự do cho các tay súng Taliban, chuyên gia Vanda Felbab-Brown của Viện Brookings (Mỹ) cho rằng, các tù nhân Taliban là một trong những lợi thế đàm phán mà ông Ashraf Ghani đang nắm trong tay. 

Với hàng triệu người dân tại đất nước chìm trong tình trạng khói lửa xung đột nhiều năm như Afghanistan, thỏa thuận giữa Mỹ và Taliban đã thắp lên hy vọng về một tương lai hòa bình mà họ khao khát lâu nay. Để không bỏ lỡ cơ hội mang lại một cuộc sống không tiếng súng cho người dân Afghanistan, điều quan trọng là các bên liên quan cần kiên nhẫn và thỏa hiệp, cũng như tuân thủ các cam kết theo thỏa thuận.

LÂM ANH