Peru, quốc gia có số ca nhiễm Covid-19 cao thứ hai tại Mỹ Latin và cũng là quốc gia có số lượng các phóng viên thiệt mạng nhiều nhất vì bị lây nhiễm khi đang tác nghiệp, theo Tổ chức Chiến dịch biểu tượng báo chí (PEC) có trụ sở tại Geneva, Thụy Sĩ. Quốc gia Nam Mỹ này có ít nhất 20 nhà báo, phóng viên đã thiệt mạng vì Covid-19, hơn 50 người khác đã xét nghiệm dương tính với virus SAR-CoV-2. 

Tổ chức PEC thống kê, tính từ ngày 1-3 đến ngày 31-5, trên thế giới có 127 nhà báo tại 31 quốc gia chết vì Covid-19. Khoảng hai phần ba trong số đó chết trong khi làm nhiệm vụ. Nhưng giới chuyên gia cho rằng, con số thực tế có thể còn cao hơn vì rất khó để thống kê chính xác số nhà báo, phóng viên đã thiệt mạng vì tác nghiệp trong đại dịch. 

Tổng thư k‎‎ý Hiệp hội Nhà báo quốc gia Peru Zuliana Lainez cho biết, các phóng viên thiệt mạng của nước này đều đang làm việc tại khu vực chịu ảnh hưởng nặng nề nhất bởi đại dịch. 6 trong số họ tử vong ở Iquitos, một trong những vùng bị đại dịch hoành hành mạnh nhất. “Tất cả họ đều đang tác nghiệp rất tích cực cho đến những ngày cuối cùng trước khi bị ngã quỵ vì bệnh dịch”, Zuliana Lainez chia sẻ. Những nhà báo này tác nghiệp ở các địa phương khác nhau, không phải thủ đô nên không được hỗ trợ các thiết bị bảo hộ cá nhân. Các phóng viên viết, phóng viên ảnh, quay phim này đến tác nghiệp ở các bệnh viện và các khu chợ chỉ với chiếc khẩu trang tự chế, thậm chí có cả những lúc không có bất cứ đồ bảo hộ nào trên người.

Otoniel Vela, 55 tuổi, một người dẫn chương trình phát thanh vừa hồi phục sau khi nhiễm bệnh trả lời trên tờ The Guardian rằng, ở Iquitos, hầu hết các nhà báo phải tự bỏ tiền túi trang bị đồ bảo hộ. “Không phải là nhân viên chính thức, chúng tôi làm việc vì niềm say mê với công việc. Không có bất cứ thiết bị bảo hộ nào, chúng tôi vẫn ra ngoài tác nghiệp”, Otoniel chia sẻ. Đài Phát thanh và Truyền hình Peru đã yêu cầu hơn 60 nhân viên làm việc tại nhà khi đại dịch bùng phát. Nhưng phóng viên Manuel Sánchez tại Iquitos, 59 tuổi, vẫn kiên trì bám trụ với công việc. Một thời gian sau đó, Sánchez không may bị nhiễm virus và chết tại một bệnh viện công. Sánchez ra đi để lại sự nuối tiếc cho các đồng nghiệp bởi “ông là một nhà báo trách nhiệm, sống cao thượng và luôn sẵn lòng giúp đỡ mọi người” như phóng viên Jorge Carrillo, một đồng nghiệp của ông chia sẻ.

Còn ở thủ đô Lima của Peru, bà Zuliana Lainez cho biết: “Một tháng sau khi có lệnh phong tỏa, các đồng nghiệp của tôi vẫn phải thực hiện các phỏng vấn hiện trường tại những khu chợ đông đúc và đứng cách người phỏng vấn có nửa mét. Còn hiện giờ, họ cuối cùng cũng được trang bị micro phỏng vấn có cán dài. Sự thay đổi này chỉ có sau khi một phóng viên ảnh của một đài truyền hình thiệt mạng”. 

Trong cuộc chiến chống đại dịch, không tránh khỏi những hy sinh và mất mát. Nếu sự hy sinh của đội ngũ các nhân viên y tế, các y sĩ, bác sĩ trên tuyến đầu chống dịch vẫn được báo chí tôn vinh là sự hy sinh không vô nghĩa thì sự dấn thân, không ngại nguy hiểm, thậm chí là hy sinh với nghề, vì trách nhiệm xã hội của đội ngũ các phóng viên, nhà báo cũng rất đáng được tôn vinh. Nhất là giai đoạn đầu mới bùng phát dịch, trên các nền tảng truyền thông xã hội lan tràn những thông tin thất thiệt về đại dịch gây hoang mang dư luận, đội ngũ phóng viên, nhà báo dấn thân với nghề, lao vào tâm dịch để tác nghiệp đã kịp thời cung cấp đến độc giả những thông tin chính xác, giúp định hướng dư luận. Những thông tin thất thiệt kiểu như “virus lan ra khắp thế giới qua phóng xạ từ cột sóng 5G”, “virus không thể lây lan ở những khu vực có nhiệt độ cao”… nếu không được ngăn chặn không biết sẽ gây hậu quả ra sao trong bối cảnh cuộc chiến chống đại dịch gặp rất nhiều khó khăn. 

Sự tham gia tích cực của đội ngũ nhà báo chân chính trong tuyên truyền về phòng, chống đại dịch không chỉ góp phần ngăn chặn “đại dịch kép” tin giả mà còn góp phần loại bỏ những “con sâu làm rầu nồi canh” khi phát hiện các vụ việc tiêu cực như tham nhũng, gian lận trong mua sắm trang thiết bị, vật tư y tế chống dịch hay viện trợ nhân đạo… vốn xuất hiện nhiều ở các quốc gia đang trong khủng hoảng vì đại dịch. Chẳng hạn, phóng viên Báo Washington Post đã phát hiện Cơ quan Quản lý‎ cấp liên bang của Mỹ trao một hợp đồng cung cấp khẩu trang trị giá 55 triệu USD cho một công ty chưa từng có lịch sử sản xuất hay mua sắm thiết bị y tế…

Đáng kể hơn, cũng chính những nhà báo là người đã kịp thời phát hiện và tôn vinh những tấm gương trong phòng, chống dịch, cũng như cổ vũ những nhân tố tốt đẹp, củng cố niềm tin của dư luận trong cơn khủng hoảng vì đại dịch. 

Trong một thông điệp truyền tải qua video, Tổng thư ký Liên hợp quốc Antonio Guterres nhấn mạnh tầm quan trọng của truyền thông trong việc “cung cấp thông tin và phân tích chính xác, khoa học và dựa trên sự thật” tới người dân. Ông Guterres đã phát động chiến lược truyền thông chống lại thuyết âm mưu và thông tin sai sự thật xung quanh dịch bệnh ngay từ tháng 3-2020. Theo quan điểm của ông, niềm tin của người dân với truyền thông là một trong những yếu tố quyết định thắng bại trong cuộc chiến chống virus gây đại dịch toàn cầu Covid-19. 

MAI NGUYÊN