Ngày nay, cụm từ “thử hạt nhân” gần như thường gắn liền với Triều Tiên. Kể từ lần đầu tiên vào năm 2006, cho đến nay Bình Nhưỡng đã tiến hành 6 vụ thử hạt nhân. Ngoài Triều Tiên, trong thế kỷ 21 này chưa có quốc gia nào thực hiện thử hạt nhân.

Tuy nhiên, nếu nhìn một cách tổng thể, Triều Tiên lại không phải là “tay chơi” kỳ cựu trên “bản đồ” hạt nhân thế giới. Tính từ vụ thử hạt nhân đầu tiên của Mỹ vào năm 1945 đến vụ thử gần đây nhất của Triều Tiên vào tháng 11-2017, thế giới đã chứng kiến ít nhất 2.056 vụ thử hạt nhân. Gần 85% trong số các vụ thử hạt nhân đó là do Mỹ và Liên Xô thực hiện, trong khi ba cường quốc hạt nhân khác được thế giới công nhận là Anh, Pháp và Trung Quốc cũng thực hiện một số lượng vụ đáng kể.

Đám mây hình nấm khổng lồ được tạo ra từ vụ thử bom Tsar Bomba của Liên Xô. Ảnh: BBC

Không phải tất cả các vụ thử hạt nhân đều có uy lực như nhau. Một số vụ thử tạo ra các vụ nổ có sức công phá tương đương hàng chục hoặc hàng trăm tấn thuốc nổ TNT, trong khi có những vụ lại lên đến hàng chục megaton (1 megaton tương đương 1 triệu tấn TNT). Sự khác biệt lớn nhất về uy lực trong các vụ thử hạt nhân là ở hai siêu cường thời Chiến tranh Lạnh. Tuy vậy, sự khác biệt cũng xảy ra trong các vụ thử hạt nhân do Anh, Pháp và Trung Quốc thực hiện.

Mỹ là quốc gia đầu tiên và cũng là quốc gia thực hiện nhiều nhất các vụ thử hạt nhân trong lịch sử. Vụ thử hạt nhân đầu tiên có mật danh Trinity được Mỹ thực hiện vào ngày 16-7-1945, tạo ra vụ nổ có sức công phá 20 kiloton (tương đương 20.000 tấn TNT). Mọi thứ chỉ mới bắt đầu. Từ năm 1945 đến 1992, Mỹ đã tiến hành 1.030 vụ thử hạt nhân, chiếm một nửa số vụ của thế giới.

Vụ thử hạt nhân lớn nhất của Mỹ diễn ra chưa đầy 9 năm sau vụ thử Trinity, vào ngày 1-3-1954, tại đảo san hô Bikini thuộc quần đảo Marshall ở Thái Bình Dương. Vụ thử mang mật danh Castle Bravo này đã biến thành một thảm họa. Theo dự kiến ban đầu, vụ thử này chỉ có sức công phá khoảng 5-6 megaton nhưng trên thực tế nó có uy lực lên tới 15 megaton, mạnh gấp gần 1.000 lần hai quả bom nguyên tử dội xuống Nhật Bản trong Chiến tranh Thế giới thứ 2. Bụi phóng xạ tạo ra từ vụ thử Castle Bravo nhanh chóng trở thành một thảm họa quốc tế khi chúng phát tán trên một khu vực rộng hơn 7.000 dặm vuông (hơn 18.000 km2). Đáng chú ý nhất là 23 người trên một tàu đánh cá của Nhật Bản vô tình đi vào khu vực bị ảnh hưởng của vụ thử đã thiệt mạng sau đó không lâu do bị nhiễm độc phóng xạ.

Trong khi đó, Liên Xô đã thực hiện tổng cộng 715 vụ thử hạt nhân so với con số 1.030 của Mỹ. Điểm vượt trội của Liên Xô so với Mỹ là ở quy mô các vụ thử. Tất cả 5 vụ thử hạt nhân lớn nhất trong lịch sử đều do Liên Xô thực hiện. Lớn hơn cả trong số đó phải kể đến vụ thử bom nhiệt hạch Tsar Bomba vào ngày 30-10-1961, có sức công phá tới 57 megaton, mạnh gấp 10 lần tất cả các loại vũ khí được sử dụng trong Chiến tranh Thế giới thứ 2. Theo BBC, “ánh sáng lóe lên có thể được nhìn thấy từ khoảng cách 1.000km. Vụ thử đã tạo ra đám mây hình nấm cao tới 64km và rộng tới 100km”. Có tài liệu cho biết vụ thử bom nhiệt hạch Tsar Bomba còn làm vỡ nhiều cửa sổ ở cách đó 560km.

Anh, quốc gia thứ ba gia nhập “câu lạc bộ” hạt nhân, thực hiện vụ thử bom nguyên tử đầu tiên vào ngày 3-10-1952. Từ năm 1952 đến năm 1991, Anh đã tiến hành 45 vụ thử hạt nhân. Ban đầu, London tự thực hiện các vụ thử. Bắt đầu từ năm 1961, các vụ thử hạt nhân của Anh được thực hiện chung với Mỹ. Anh bắt đầu tiến hành thử bom nhiệt hạch vào năm 1957 nhưng sức công phá lại không như mong đợi. Vụ thử bom nhiệt hạch lớn nhất của Anh có mật danh Grapple Y, được thực hiện vào tháng 11-1958, có sức công phá 3 megaton.

Pháp, thành viên thứ tư của “câu lạc bộ”, tiến hành thử hạt nhân lần đầu tiên vào ngày 13-2-1960. Pháp đã thực hiện 210 vụ thử hạt nhân từ năm 1960 đến 1996. Vụ thử bom nhiệt hạch đầu tiên và cũng là lớn nhất của Pháp được thực hiện vào ngày 24-8-1968, mang mật danh Canopus, có sức công phá 2,6 megaton.

Trung Quốc thực hiện thử bom nguyên tử vào ngày 16-10-1964. Chưa đầy 3 năm sau đó, ngày 17-6-1967, Bắc Kinh tuyên bố tiến hành thử bom nhiệt hạch có sức công phá 3,3 megaton. Nếu xét về khoảng thời gian từ vụ thử bom nguyên tử đầu tiên tới vụ thử bom nhiệt hạch thứ nhất, Trung Quốc có tốc độ phát triển nhanh nhất so với các quốc gia nói trên. Tính từ năm 1964 đến 1996, Trung Quốc đã tiến hành 45 vụ thử hạt nhân./.

HOÀNG VŨ (lược dịch)