Theo Reuters, ngày 15-9, trong một cuộc họp trực tuyến, Tổng thống Mỹ Joe Biden, Thủ tướng Anh Boris Johnson và Thủ tướng Australia Scott Morrison tuyên bố, Washington, London và Canberra sẽ thiết lập AUKUS. Tổng thống Joe Biden phát biểu: “Tất cả chúng ta đều nhận thấy sự cấp thiết của việc bảo đảm hòa bình và ổn định ở Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương trong dài hạn”. Trong một thông báo chung, các nhà lãnh đạo nhấn mạnh, Australia sẽ không trang bị vũ khí hạt nhân mà sử dụng hệ thống đẩy năng lượng hạt nhân cho các tàu để đề phòng các mối đe dọa. Thủ tướng Anh gọi đây là một quyết định quan trọng đối với Australia, đồng thời nhấn mạnh rằng dự án hợp tác sản xuất tàu ngầm chạy bằng năng lượng hạt nhân sẽ làm cho thế giới an toàn hơn. Về phần mình, Thủ tướng Australia Morrison nêu rõ: “Chúng tôi sẽ tiếp tục tuân thủ đầy đủ các nghĩa vụ về không phổ biến vũ khí hạt nhân”.

leftcenterrightdel
 Từ trái sang: Thủ tướng Australia Scott Morrison, Tổng thống Mỹ Joe Biden và Thủ tướng Anh Boris Johnson tại buổi họp công bố về việc thiết lập AUKUS. Ảnh: Getty Images.

Mỹ, Anh và Australia là 3 quốc gia có mối quan hệ chặt chẽ, tin cậy trong những năm qua. Việc Washington, London và Canberra đi đến nhất trí về việc thiết lập AUKUS là kết quả của nhiều tháng đàm phán giữa các lãnh đạo và giới chỉ huy quân sự 3 nước. Ngoài tàu ngầm, trong khuôn khổ AUKUS, các bên còn thúc đẩy quan hệ hợp tác trong các lĩnh vực bao gồm trí tuệ nhân tạo, công nghệ lượng tử và không gian mạng.

Với sự hợp tác chặt chẽ của Mỹ và Anh, các tàu ngầm sẽ được đóng tại thành phố Adelaide của Australia. Việc thiết lập AUKUS cũng đánh đấu sự mở rộng hợp tác kỹ thuật-quân sự giữa Mỹ và Australia. Trước Australia, Anh là quốc gia duy nhất được Mỹ chia sẻ công nghệ động cơ đẩy hạt nhân vào năm 1958. Các quan chức Mỹ cho biết, động cơ đẩy hạt nhân sẽ cho phép tàu ngầm Australia hoạt động yên tĩnh hơn, lâu hơn và tạo ra khả năng răn đe đáng kể tại Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương. Giới quan sát nhận định, việc Mỹ quyết định chia sẻ công nghệ tàu ngầm cho Australia sẽ mang lại lợi ích cho ngành công nghiệp quốc phòng của xứ cờ hoa. Một số đơn vị có thể hưởng lợi là Tập đoàn General Dynamics và Công ty đóng tàu Huntington Ingalls Industries.

Ngay sau khi AUKUS được công bố, Australia cho biết sẽ tìm cách phát triển 8 tàu ngầm hạt nhân. Theo AFP, Thủ tướng Australia Morrison cũng xác nhận nước này sẽ chấm dứt thỏa thuận tàu ngầm trị giá 66 tỷ USD với Pháp, thay vào đó là đóng tàu ngầm chạy bằng năng lượng hạt nhân sử dụng công nghệ của Mỹ và Anh. Ông Morrison tuyên bố: "Quyết định mà chúng tôi đưa ra là không tiếp tục hợp đồng tàu ngầm lớp Attack và việc ngừng lộ trình này không phải là việc thay đổi ý định mà là thay đổi nhu cầu". Ông Morrison khẳng định, Pháp vẫn là một đối tác cực kỳ quan trọng của Australia ở Thái Bình Dương. Nhà thầu quốc phòng Naval Group của Pháp đã bày tỏ sự thất vọng trước quyết định trên của Australia.

Theo kế hoạch, chính phủ các nước Mỹ, Anh và Australia sẽ khởi động thời gian tham vấn kéo dài 18 tháng để xác định mọi yếu tố của chương trình hợp tác sản xuất tàu ngầm từ lực lượng lao động, yêu cầu đào tạo đến tiến trình sản xuất và để bảo đảm tuân thủ đầy đủ các cam kết không phổ biến vũ khí hạt nhân. Phía Anh cho biết, chương trình kéo dài 18 tháng sẽ tính toán chi tiết về công việc của từng quốc gia với mục tiêu chuyển giao chiếc tàu ngầm đầu tiên cho Australia càng nhanh càng tốt. 

Việc thiết lập AUKUS tái khẳng định mối quan hệ chặt chẽ, tin cậy giữa Mỹ, Anh và Australia. Quyết định này cũng thể hiện quyết tâm của chính quyền Tổng thống Mỹ Joe Biden trong việc xây dựng quan hệ đối tác mạnh mẽ hơn để bảo đảm hòa bình và ổn định ở khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương.

LÂM ANH