Theo BBC, trong chiến lược năng lượng của Ấn Độ, một mũi nhọn luôn được đề cao là năng lượng mặt trời. Chính hướng đi này đã đưa Ấn Độ gia nhập câu lạc bộ các cường quốc năng lượng sạch hàng đầu thế giới. Chỉ trong vòng hơn 10 năm, Ấn Độ đã vươn lên thành nước sản xuất điện mặt trời lớn thứ ba thế giới. Những tấm pin năng lượng mặt trời có mặt ở khắp mọi thành phố, thị trấn và làng mạc trên cả nước.

Dữ liệu của Chính phủ Ấn Độ cho thấy có khoảng 2,4 triệu hộ gia đình Ấn Độ đã sử dụng năng lượng mặt trời theo chương trình trợ cấp của chính phủ. Năng lượng mặt trời trở thành nền tảng trong chính sách ứng phó với biến đổi khí hậu của Ấn Độ, giúp nước này giảm sự phụ thuộc vào năng lượng hóa thạch.

Các tấm pin năng lượng mặt trời tại Công viên năng lượng mặt trời Gujarat, bang Gujarat, Ấn Độ. Ảnh: Reuters

Tuy nhiên, thành tựu cũng đi kèm với thách thức: Mặc dù sạch khi sử dụng, các tấm pin năng lượng mặt trời có thể gây rủi ro lớn cho sức khỏe con người và môi trường nếu không được quản lý đúng cách. Tuổi thọ của mỗi tấm pin trung bình 25-30 năm. Khi hết thời hạn sử dụng hoặc bị hỏng hóc, chúng sẽ bị tháo dỡ và vứt bỏ. Các vật liệu như chì và cadmium có trong tấm pin có thể gây ô nhiễm đất và nước nếu xử lý không đúng cách.

Theo BBC, hiện tại, Ấn Độ không có ngân sách dành riêng cho việc tái chế chất thải từ tấm pin năng lượng mặt trời và chỉ có một vài cơ sở nhỏ để xử lý các tấm pin cũ. Nguồn tin này dẫn số liệu từ một nghiên cứu gần đây ước tính, lượng chất thải từ tấm pin năng lượng mặt trời của Ấn Độ trong năm 2023 rơi vào khoảng 100 nghìn tấn và dự kiến sẽ tăng lên 600 nghìn tấn vào năm 2030. Nếu New Delhi không sớm đầu tư vào lĩnh vực tái chế, quốc gia này có thể phải đối mặt với một cuộc khủng hoảng chất thải ngày càng trầm trọng.

Trong khi đó, Hội đồng Năng lượng, Môi trường và Nước (CEEW) ước tính, quốc gia Nam Á có thể tạo ra hơn 11 triệu tấn chất thải từ pin năng lượng mặt trời vào năm 2047. Để tái chế lượng lớn chất thải này, Ấn Độ cần phải xây dựng gần 300 cơ sở tái chế chuyên dụng và đầu tư 478 triệu USD trong hai thập kỷ tới. “Hầu hết các trang trại năng lượng mặt trời lớn của Ấn Độ được xây dựng vào giữa thập niên 2010, vì vậy làn sóng chất thải thực sự sẽ đến trong 10-15 năm tới”, ông Rohit Pahwa đến từ công ty năng lượng Targray cho biết.

Các dự báo về lượng chất thải từ pin năng lượng mặt trời của Ấn Độ phản ánh một xu thế đáng lo ngại trên toàn cầu: Những nỗ lực thúc đẩy phát triển bền vững và sự bùng nổ năng lượng mặt trời đang tạo ra ngày càng nhiều dòng chất thải đe dọa tính mạng con người. Theo ước tính của Cơ quan Năng lượng tái tạo quốc tế (IRENA), thế giới có thể chứa 78 triệu tấn rác thải từ các tấm pin mặt trời vào năm 2050. Lượng rác thải từ Mỹ có thể lên tới 170 nghìn đến 1 triệu tấn và Trung Quốc là gần 1 triệu tấn vào năm 2030.

Nhiều quốc gia và khu vực đã đưa ra luật và tiêu chuẩn liên quan đến việc thải bỏ hoặc tái chế pin năng lượng mặt trời một cách thích hợp, ví dụ Chỉ thị về chất thải điện và điện tử (WEEE) của Liên minh châu Âu (EU) hay Đạo luật Bảo tồn và phục hồi tài nguyên (RCRA) của Mỹ. Tuy nhiên, bất chấp những luật và quy định này, dữ liệu của các chính phủ chỉ ra rằng chưa đến 10% số tấm pin đã ngừng hoạt động ở Mỹ được tái chế. Tỷ lệ này trên toàn cầu cũng ở mức thấp, dưới 10%. 

Tại Ấn Độ, năm 2022, quốc gia này đã đưa tấm pin mặt trời vào diện rác thải điện tử, buộc các nhà sản xuất phải chịu trách nhiệm thu gom, lưu trữ, tháo dỡ và tái chế chúng khi hết hạn sử dụng. Tuy nhiên, các chuyên gia cho rằng việc thực thi quy định chưa đồng đều, đặc biệt đối với các tấm pin sử dụng cho hộ gia đình và các công trình quy mô nhỏ, số lượng thu gom, tái chế chỉ chiếm 5-10% tổng số lắp đặt.

Các chuyên gia nhận định thập kỷ tới sẽ mang tính quyết định đối với các mục tiêu thúc đẩy năng lượng sạch của Ấn Độ. Quốc gia này cần phải hành động nhanh chóng, xây dựng một hệ thống tái chế chất thải được quản lý nghiêm ngặt, nâng cao nhận thức của người dân, đồng thời tích hợp việc thu gom chất thải vào các mô hình kinh doanh pin năng lượng mặt trời.

"Nếu không hành động, năng lượng sạch hôm nay có thể đồng nghĩa với nhiều chất thải nguy hại hơn vào ngày mai”, ông Sai Bhaskar Reddy Nakka, một chuyên gia trong lĩnh vực môi trường cảnh báo.