Cơ chế này cũng quy định rõ các mặt hàng nào là “sản phẩm quan trọng đặc biệt” trong những trường hợp khẩn cấp, như khi xảy ra dịch bệnh truyền nhiễm hoặc khi các quốc gia khác áp đặt hạn chế xuất khẩu. Để bảo đảm nguồn cung ổn định cho các sản phẩm này, Chính phủ có thể tạm thời tiếp quản các nhà máy và phân xưởng của các công ty tư nhân rồi ủy thác sản xuất. Sau khi tình hình trở lại bình thường, Chính phủ sẽ giao lại quyền sản xuất cho các nhà máy. 

Theo luật thúc đẩy an ninh kinh tế, ở thời điểm hiện tại, Chính phủ Nhật Bản đã liệt kê danh sách gồm 12 sản phẩm quan trọng, trong đó có chất bán dẫn, ắc quy trữ điện và chất kháng khuẩn. Dự kiến trong năm 2025, Nhật Bản sẽ quyết định có nên đưa y tế vào mục cơ sở hạ tầng thiết yếu hay không, trong bối cảnh sự phát triển nhanh chóng của số hóa khiến lĩnh vực này ngày càng dễ trở thành mục tiêu của các cuộc tấn công mạng. Luật thúc đẩy an ninh kinh tế của Nhật Bản gồm 4 trụ cột chính là bảo đảm nguồn cung hàng hóa ổn định, hỗ trợ phát triển các công nghệ then chốt, sàng lọc các dự án hạ tầng cơ bản và ngăn chặn rò rỉ thông tin liên quan đến công nghệ nhạy cảm.

Chất bán dẫn là một trong những mặt hàng quan trọng đối với Nhật Bản. Ảnh: FMT/Rahman Hussin

Cơ chế trên sẽ được kích hoạt khi hoạt động sản xuất các mặt hàng quan trọng bị gián đoạn, nhằm mục đích bảo đảm được nguồn cung hàng hóa ổn định. Khi kích hoạt cơ chế, Chính phủ Nhật Bản sẽ yêu cầu các nhà máy tăng cường sản xuất nhằm đáp ứng nhu cầu tăng đột ngột đối với các sản phẩm đặc biệt do các yếu tố như dịch bệnh truyền nhiễm bùng phát. Ngoài ra, cơ chế này cũng có thể được áp dụng để ngăn chặn nguy cơ thất thoát những công nghệ quan trọng.

Để hiện thực hóa cơ chế được đề xuất, Chính phủ Nhật Bản sẽ sửa đổi các sắc lệnh và hướng dẫn liên quan sớm nhất là vào tháng 2-2025. Đây là biện pháp tiếp theo trong số nhiều biện pháp mà đất nước mặt trời mọc-vốn hứng chịu nhiều thảm họa thiên tai-đã áp dụng hiệu quả nhằm ngăn chặn tình trạng đổ xô mua hàng tích trữ gây khan hiếm thị trường hàng hóa trong thời gian thảm họa. Nhật Bản luôn duy trì hoạt động tích trữ hàng hóa ở các cấp chính quyền cũng như doanh nghiệp và thúc đẩy nhận thức về tầm quan trọng của việc này tại mỗi hộ gia đình. Chính phủ yêu cầu các doanh nghiệp phải dự trữ ít nhất 3 ngày lương thực cho mỗi nhân viên. Đối với nơi trú ẩn tạm thời, cần dự trữ số nhu yếu phẩm đủ dùng trong 3 ngày, với số người lánh nạn mà cơ sở chứa được. Các loại nhu yếu phẩm thường xuyên được tiêu thụ và bổ sung thay thế để tránh hàng bị quá hạn sử dụng. Đối với các hộ gia đình, hướng dẫn của Chính phủ còn ghi rõ định lượng tích trữ của từng loại hàng. 

Ngoài ra, Nhật Bản sẽ tăng cường hợp tác với các quốc gia khu vực Nam bán cầu, đồng thời thúc đẩy hỗ trợ tài chính công đối với chuỗi cung ứng hàng hóa vốn đóng vai trò quan trọng trong vấn đề an ninh kinh tế.

Tại Nhật Bản, theo thống kê, mỗi năm nước này hứng chịu khoảng 2.000 trận động đất có độ rung lắc mà con người có thể cảm nhận được. Còn nhớ những cảnh báo về siêu động đất Rãnh Nankai đầu tháng 8-2024 và trận bão Shanshan đổ bộ vào nước này cuối tháng 8 vừa qua đã khiến tình trạng người dân đổ xô đi mua hàng, gây ra tình trạng thiếu một số mặt hàng nhu yếu phẩm như gạo, giấy vệ sinh, nước đóng chai tại một số thời điểm nhất định ở một số khu vực.

Hồi đầu năm, vùng Noto thuộc tỉnh Ishikawa của Nhật Bản đã lâm vào tình cảnh thiếu nước và lương thực trầm trọng sau thảm họa động đất có cường độ 7,6 độ Richter xảy ra hôm 1-1. Bộ Y tế, Lao động và Phúc lợi Nhật Bản cho biết, khoảng 90.000 hộ gia đình ở các tỉnh Ishikawa, Toyama và Niigata bị gián đoạn nguồn cung cấp nước. Nhu cầu thiết yếu nhất của người dân ở vùng động đất là nước sạch do hệ thống cấp nước bị hư hại, cho đến nhiều ngày sau vẫn chưa được khôi phục. Bảy tuần sau khi thảm họa ập đến Noto, khiến bán đảo này bị cô lập, ông Koji Aizawa và gia đình vẫn phải vượt gần 100km để tắm hằng tuần, theo The Guardian. 

Còn ông Aizawa, 61 tuổi cho biết, ngôi nhà của gia đình may mắn vẫn đứng vững sau trận động đất nhưng không có nước sinh hoạt khiến họ phải vật lộn với những nhu cầu thiết yếu hằng ngày, đơn giản như nước để xả bồn cầu. Gia đình ông cuối tuần phải đến Kanazawa để tắm và giặt đồ. 

Cách tiếp cận của Chính phủ Nhật Bản tưởng chừng lo xa cho một tương lai không chắc chắn, nhằm bảo đảm an ninh kinh tế, nhưng thảm họa luôn ập tới bất ngờ và tình hình chính trị, an ninh, kinh tế phức tạp trên thế giới do các cuộc xung đột kéo dài ảnh hưởng toàn cầu, đây là một sự chuẩn bị không thừa và cũng là một kinh nghiệm cho bất kỳ quốc gia nào. 

MAI NGUYÊN - PHƯƠNG ANH

* Mời bạn đọc vào chuyên mục Quốc tế xem các tin, bài liên quan.