Kỳ I: Vén màn bí mật

Từ một bức thư điện tử…

"Sueddeutsche Zeitung" (Nam Đức) là tờ báo đầu tiên được tiếp cận với bộ hồ sơ khổng lồ này. Vụ việc bắt đầu từ một năm trước khi Ba-xti-an Ô-bơ-mây-ơ (Bastian Obermayer), phóng viên điều tra của tờ Nam Đức, nhận được bức thư điện tử của một người tự xưng là Giôn Đô-ê (John Doe), có nội dung như sau: “Xin chào. Tôi là Giôn Đô-ê. Quý báo có quan tâm tới những dữ liệu tham nhũng, trốn thuế không? Tôi sẵn sàng chia sẻ nó một cách tự nguyện”.

“Tại sao ông muốn làm điều này?”, phóng viên của tờ Nam Đức viết thư hỏi lại. “Tôi muốn các vụ phạm pháp phải được đưa ra ánh sáng”, Giôn Đô-ê đáp.

Công ty luật Mossack Fonseca bị tình nghi lập công ty “ma” để giúp các chính trị gia, tỷ phú, siêu sao thế giới trốn thuế. Ảnh: DPA. 

Tờ Nam Đức nhận ra ngay đây là một “mỏ vàng”, có thể tạo ra cơn chấn động như vụ xì-căng-đan WikiLeaks cách đây mấy năm, thậm chí còn lớn hơn nhiều. Vì thế, tờ Nam Đức chấp nhận những yêu cầu của Giôn Đô-ê, theo đó sẽ điều tra và đưa các vụ phạm pháp ra ánh sáng.

Giữ đúng lời hứa, trong các bức thư điện tử gửi sau đó, Giôn Đô-ê đã cung cấp cho các phóng viên của tờ Nam Đức rất nhiều thông tin. Để xử lý thông tin nhận được, ban biên tập nhật báo Nam Đức đã lập nhóm chuyên trách gồm những phóng viên kỳ cựu như Ca-trin Lan-ghan (Katrin Langhans), Han-xơ Lây-en-đê-xơ (Hans Leyendecer), Han-nơ Mun-din-gơ (Hannes Munzinger), Phrê-đê-rích Ô-bơ-mai-ơ (Frederik Obermaier), Ba-xti-an Ô-bơ-mây-ơ (Bastian Obermayer) và Va-ne-xa Vô-mơ (Vanessa Wormer). Tổng số có 11,5 triệu tài liệu của Công ty luật Mossack Fonseca đã được gửi đến nhật báo Nam Đức. Trước những nguồn thông tin còn chưa rõ ràng này, các phóng viên cần phải xác minh.

“Nhóm chuyên trách của báo đã làm việc cật lực trong một năm trời với đống “Tài liệu Pa-na-ma” "- tờ báo này cho hay. “Các nhà báo và chuyên gia phân tích đã kiểm tra tính xác thực của tài liệu bằng nhiều biện pháp nghiệp vụ. Họ đã so sánh các tài liệu này với sổ ghi chép, lời khai của nhân chứng, phán quyết của tòa án… Họ đã nói chuyện với hàng trăm người, trong đó có cả những người xuất hiện trong các tài liệu, cũng như các chuyên gia về thuế, luật sư, công chức. Những thông tin, email, hồ sơ, ảnh… sau đó cũng được phân chia để dễ xử lý hơn.

Do số lượng tài liệu rò rỉ lớn gấp 1.500 lần số tài liệu bị rò rỉ mà cựu nhân viên tình báo của Cơ quan tình báo Mỹ (CIA) Ét-uốt Xnâu-đơn (Edward Snowden) tiết lộ trong vụ bê bối cách đây vài năm, nên là một thành viên của Hiệp hội các nhà báo điều tra quốc tế (ICIJ), nhật báo Nam Đức quyết định chia sẻ thông tin với các tờ báo khác, trong đó có tờ Le Monde (Pháp), để tiếp tục điều tra chân tướng vụ việc. Khoảng 400 nhà báo của 80 hãng thông tấn, cơ quan báo chí ở nhiều nước trên thế giới như Pháp, Ấn Độ, Đức, Thụy Sĩ, Nga, Mỹ, Bra-xin, Nhật Bản… đã tham gia vào cuộc điều tra vụ rò rỉ tài liệu liên quan đến trốn thuế...  Quá trình điều tra được tiến hành trong suốt một năm qua.

Ngày 3-4 vừa qua, Nam Đức và Le Monde là hai tờ báo “nổ phát súng” đầu tiên tiết lộ những vụ trốn thuế được ghi trong “Tài liệu Pa-na-ma”.

… tới “mỏ vàng” thông tin

Đúng như nhận định của nhật báo Nam Đức, số tài liệu mà người mang tên Giôn Đô-ê gửi tới là một “mỏ vàng” thông tin. Các dữ liệu rò rỉ bao gồm 2,6TB chứa đựng 11,5 triệu tài liệu, bao gồm cả email và hợp đồng kinh doanh, đề cập tới hoạt động tài chính của một loạt nhân vật giàu có và có thế lực trên thế giới, với sự trợ giúp của Công ty luật Mossack Fonseca ở Pa-na-ma.

Theo báo Le Monde, số tài liệu này ghi lại hoạt động hàng ngày của Công ty luật Mossack Fonseca từ năm 1977 đến tháng 12-2015. “Tài liệu Pa-na-ma” phần đầu bao gồm những dữ liệu ghi lại hoạt động hàng ngày của các công ty ở nước ngoài do Mossack Fonseca thành lập hoặc điều hành. Nguồn dữ liệu bao gồm nhiều tệp tài liệu dưới nhiều định dạng khác nhau như tệp ảnh, tài liệu văn bản, powerpoint và cả dữ liệu âm thanh… ghi lại các hoạt động cũng như những đối tác của công ty luật này. Nhưng phần dữ liệu có giá trị nhất là những bức thư điện tử và thư, công văn, giấy tờ scan ghi lại sự vận hành hàng ngày của Mossack Fonseca, sự trao đổi nội bộ của các nhân viên cũng như giữa các luật sư của công ty với khách hàng… Đa số các tệp tài liệu bằng tiếng Anh, một số bằng tiếng Pháp, tiếng Tây Ban Nha, tiếng Trung và tiếng Nga.

Điểm đáng chú ý khác của “Tài liệu Pa-na-ma” chính là việc tiết lộ hơn 214.000 công ty “ma” mà Mossack Fonseca lập ra ở 21 “thiên đường trốn thuế” cho các khách hàng tại 200 quốc gia và vùng lãnh thổ. Những khách hàng của Mossack Fonseca rất đa dạng, trong đó có tới 140 chính trị gia, gồm 12 nguyên thủ, 29 tỷ phú. Những cái tên chính trị gia trong danh sách của “Tài liệu Pa-na-ma” có thể kể đến như Tổng thống U-crai-na Pi-ốt Pô-rô-sen-cô (Petro Poroshenko), Thủ tướng Ai-xơ-len Xi-mun-đu Đa-vít Gun-láp-xơn (Sigmundur David Gunnlaugsson), Thủ tướng Pa-ki-xtan Na-oa Sa-ríp (Nawaz Sharif), cựu Tổng thống Ai Cập Hô-xni Mu-ba-rắc (Hosni Mubarak), cựu Thủ tướng Niu Di-lân Hê-len Clác (Helen Clark)... Bên cạnh những người giàu có và quyền lực nhất trên thế giới có liên quan, các tài liệu này cũng tiết lộ một số danh tính khá bất ngờ như cầu thủ bóng đá Li-ô-nen Mét-xi (Lionel Messi), các trùm ma túy và nhiều tên khủng bố khác.

Trong một nhận định trên trang mạng xã hội, cựu điệp viên CIA Ét-uốt Xnâu-đơn viết: “Hồ sơ Pa-na-ma là vụ rò rỉ lớn nhất trong lịch sử báo chí đã lên sóng, và nó là về vấn đề tham nhũng”.

Phản ứng trước việc báo chí công bố “Tài liệu Pa-na-ma”, Công ty luật Mossack Fonseca cho rằng, việc công bố "Tài liệu Pa-na-ma" với những chi tiết về tài chính cá nhân của các khách hàng là "một trọng tội", một "đòn tấn công" nhằm vào Pa-na-ma. Đại diện công ty này khẳng định Mossack Fonseca, đã hoạt động trong suốt 4 thập kỷ qua và thành lập 240.000 chi nhánh trên toàn thế giới, chưa khi nào bị kết án hay bị cáo buộc về bất kỳ sai phạm nào.

LINH OANH (giới thiệu)

Kỳ II: Các chính trị gia trong tầm ngắm