Ngày 8-3, Tổng thống Donald Trump ký sắc lệnh công bố áp mức thuế suất mới 25% đối với mặt hàng thép và 10% đối với mặt hàng nhôm nhập khẩu. Các quy định mới này bắt đầu có hiệu lực trong vòng 15 ngày tới.

Như vậy, những nỗ lực nhằm ngăn chặn chính quyền Mỹ thực thi quy định thuế mới này của các đối tác thương mại đã không thành công. Ông chủ Nhà Trắng vẫn quyết theo đuổi đến cùng kế hoạch của mình bất chấp những đe dọa từ các đối tác thương mại, bao gồm Liên minh châu Âu (EU). Một ngày trước khi ông ký vào sắc lệnh, Ủy viên phụ trách thương mại của EU, bà Cecilia Malmstroem thông báo liên minh này sẽ đánh thuế đối với các sản phẩm chính của Mỹ, như: Bơ lạc, nước cam ép và rượu whiskey ngô, nếu Tổng thống Mỹ Donald Trump thúc đẩy kế hoạch áp thuế đối với tất cả mặt hàng thép và nhôm nhập khẩu. 

Ủy viên phụ trách thương mại của Liên minh châu ÂU (EU), bà Cecilia Malmstroem phát biểu tại cuộc họp báo ở trụ sở EU ở Brussels (Bỉ), ngày 7-3. Ảnh: AP

Trước đó, Trung Quốc đã xúc tiến thảo luận về các mức thuế mà Mỹ định áp đặt đối với thép và nhôm tại một cuộc họp kín với các quan chức EU, Canada, Thổ Nhĩ Kỳ, Nga, Australia, Hàn Quốc, Nhật Bản, Mexico, Ấn Độ và Brazil. Cho đến nay, tất cả các đối tác thương mại của Washington đều bày tỏ lo ngại về những hành động trả đũa thương mại lẫn nhau sau quyết định áp thuế mới của Tổng thống Donald Trump.

Bà Cecilia Malmstroem cho rằng, cuộc chiến thương mại giữa các đối tác xuyên Đại Tây Dương không mang lại lợi ích cho bất kỳ nước nào, đồng thời khẳng định, không có “kẻ thắng người thua” trong cuộc chiến này. 

Quy định thuế mới của Mỹ được cho là sẽ đe dọa tới hàng nghìn việc làm của châu Âu. Mỗi năm, kim ngạch xuất khẩu thép và nhôm của châu Âu sang Mỹ lần lượt là 5 tỷ euro (tương đương 4 tỷ USD) và 1 tỷ euro. EC ước tính mức thuế mà chính quyền Mỹ dự định áp đặt sẽ khiến châu Âu thiệt hại khoảng 2,8 tỷ USD.

Còn đối với Mỹ, việc áp thuế đối với thép và nhôm nhập khẩu được giới chuyên gia cho là cũng không hẳn có lợi. Tổng thống Donald Trump “nổ phát súng” đầu tiên khơi mào cho một cuộc chiến thương mại sẽ gây phương hại cho quan hệ của chính nước này với các quốc gia đồng minh, tổn hại an ninh quốc gia, cũng như làm suy yếu nền kinh tế hàng đầu thế giới và rút sạch ví tiền của người tiêu dùng. 

Nội bộ Mỹ cũng bất đồng liên quan đến quyết định của Tổng thống Donald Trump. Cố vấn kinh tế của Chính phủ Mỹ, ông Gary Cohn, người được coi là “kiến trúc sư trưởng” của kế hoạch cải tổ chính sách thuế năm 2017 của Tổng thống Mỹ đã đệ đơn từ chức nhằm bày tỏ sự phản đối mạnh mẽ đối với chính sách bảo hộ của ông Donald Trump. Ông Gary Cohn, hơn ai hết, hiểu rõ việc áp đặt thuế này có thể giúp một ngành công nghiệp cụ thể trong một thời gian, nhưng nó sẽ gây thiệt hại nhiều hơn, thay vì hỗ trợ người Mỹ. Bên cạnh đó, chuyên gia kinh tế cấp cao này cũng hiểu rằng tự do thương mại vô cùng quan trọng cho tốc độ tăng trưởng kinh tế vững mạnh.

Trong khi đó, người phát ngôn Hạ viện Mỹ, ông Paul Ryan quan ngại về những hậu quả của một cuộc chiến thương mại. Nhiều chuyên gia kinh tế và các quan chức thuộc cả hai đảng chính trị Mỹ đều cho rằng, đây là một động thái thiếu cẩn trọng của ông chủ Nhà Trắng. 

Những cảnh báo của giới chuyên gia đã sớm thành hiện thực bởi ngay sau khi có thông báo về quyết định áp thuế của ông Donald Trump, thị trường chứng khoán ở Mỹ đã lao dốc mạnh mẽ, nhất là chứng khoán của các hãng trong ngành công nghiệp.

Các công ty phụ thuộc vật liệu thép và nhôm ở Mỹ cũng bày tỏ quan ngại trước quyết định áp thuế của Tổng thống Donald Trump. Các công ty này cảnh báo giá mọi mặt hàng từ bia đến ô tô sẽ tăng lên và các ngành liên quan cũng có nguy cơ mất việc làm.

Trong nội bộ chính quyền Tổng thống Donald Trump đã có những động thái cho thấy sự lo ngại. Trước những diễn biến căng thẳng gia tăng bởi quyết định của Tổng thống Donald Trump, Bộ trưởng Thương mại Mỹ Wilbur Ross đã lên tiếng xoa dịu rằng, nước này không tìm kiếm một cuộc chiến thương mại và kế hoạch áp thuế đối với mặt hàng thép và nhôm nhập khẩu vào Mỹ đã được “suy nghĩ thấu đáo”. Phát biểu trên kênh truyền hình cáp CNBC, Bộ trưởng Wilbur Ross tuyên bố Mỹ không theo đuổi một cuộc chiến thương mại và nước này đang có mối quan hệ nhạy cảm với các nước đồng minh.

Điểm đáng chú ý là hai đối tác thương mại láng giềng Mexico và Canada sẽ được Washington miễn trừ chính sách thuế mới. Nhưng việc hai nước này sau đó có tiếp tục được hưởng sự ưu đãi này hay không còn phụ thuộc một phần vào tiến triển của các cuộc đàm phán về hiện đại hóa Hiệp định Thương mại tự do Bắc Mỹ (NAFTA). Ngoài ra, tất cả các nước có “mối quan hệ an ninh” với Mỹ có thể thảo luận với chính quyền Washington về “những cách thức thay thế” nhằm giải quyết mối đe dọa với an ninh quốc gia do hoạt động xuất khẩu các mặt hàng thép và nhôm vào thị trường Mỹ. Chính quyền của Tổng thống Donald Trump giải thích cho việc áp dụng chính sách thuế mới đối với nhôm và thép nhập khẩu là nhằm bảo đảm an ninh quốc gia. Việc miễn trừ thuế mới sẽ được xem xét và thực hiện trên cơ sở “từng trường hợp một” và “từng quốc gia một”.

Tuy nhiên, kết quả một số cuộc điều tra cho biết, không có bằng chứng nào cho thấy thép nhập khẩu có nguy cơ đe dọa an ninh quốc gia của Mỹ. Giới chuyên gia lo ngại việc vin vào cái cớ này để áp dụng mức thuế suất mới đối với nhôm và thép nhập khẩu có thể tạo một tiền lệ nguy hiểm đối với chính nước Mỹ. Sẽ ra sao nếu các nước có quan hệ thương mại với Mỹ cũng nói rằng, hàng hóa hoặc dịch vụ của Mỹ tạo nguy cơ đối với an ninh quốc gia của họ? Chuyên gia thương mại thuộc Hội đồng Chicago về các vấn đề toàn cầu, ông Phil Levy cho rằng, chính điều này sẽ mở ra cánh cửa cho cuộc chiến thương mại toàn cầu và đó là cái cớ của chủ nghĩa bảo hộ thương mại.  

XUÂN PHONG