Trong nội các chính phủ, liên tục có người từ chức. Đó là những gì đang diễn ra tại Sri Lanka-quốc đảo 22 triệu dân vừa tuyên bố vỡ nợ cách đây vài ngày.

Trên những đường phố của thủ đô Colombo, cảnh tượng xếp hàng dài chờ mua nhu yếu phẩm đã trở nên phổ biến. Malkanthi Silva, một phụ nữ Sri Lanka 53 tuổi, cho biết cuộc sống của bà biến thành chuỗi ngày xếp hàng không hồi kết để chờ mua nhu yếu phẩm. Malkanthi mệt mỏi dựa người vào một bình gas màu xanh đã sờn cũ trong cái nắng như thiêu đốt. Bà đã đợi hàng giờ đồng hồ để có nhiên liệu nấu nướng cho gia đình. Nhưng đó chưa phải là tất cả. "Khi cần sữa bột, sẽ phải xếp hàng đợi cho thứ đó. Nếu cần thuốc, lại tiếp tục phải đợi ở một hàng khác", Malkanthi than thở.

Tình trạng thiếu thốn nghiêm trọng những hàng hóa thiết yếu khiến một số người dân cho biết họ phải xếp hàng nhiều ngày liền để mua được nhiên liệu hoặc nhận được khẩu phần ăn của mình. Thậm chí có người đã thiệt mạng vì đứng chờ quá lâu dưới nắng nóng. Rechard, chồng của bà Rani Chandra Pereira, là một trong số đó. Bà kể lại: “Kế sinh nhai của chồng tôi là lái xe kéo. Ông ấy thường phải xếp hàng nhiều giờ đồng hồ mỗi ngày để mua nhiên liệu. Một hôm, chồng tôi đến mua xăng nhưng trời quá nắng nóng. Sau khi đợi nhiều tiếng đồng hồ, ông ấy đã ngã gục và qua đời khi được đưa đến bệnh viện”.

Lực lượng an ninh giải tán người biểu tình ngày 31-3. Ảnh: TTXVN.

 

Câu chuyện buồn của gia đình bà Rani phần nào phản ánh tình cảnh hiện nay mà người dân Sri Lanka đang phải trải qua khi chính phủ nước này áp dụng biện pháp cắt điện luân phiên 13 tiếng/ngày trên toàn quốc và phát hành tem phiếu với sữa bột, đường, đậu lăng và gạo nhằm đối phó với cuộc khủng hoảng hiện nay. Zahara Zain, chủ một doanh nghiệp thực phẩm nhỏ, nói rằng những gì đang diễn ra gợi cô nhớ về Sri Lanka khốn khó của hơn 50 năm trước. "Có cảm giác như chúng tôi đang sống lại thời kỳ những năm 1970, lúc mà mọi thứ đều được phân chia theo khẩu phần", Zahara nhận định.

Mọi thứ ở Sri Lanka đều trở nên đắt đỏ. Người nghèo thậm chí không dám mua đồ ăn vì giá lương thực đã tăng gấp đôi trong vòng một năm trở lại đây. Ngay cả ở những khu vực trung lưu, chủ các quán cà phê, tiệm bánh và tiệm làm đẹp cũng đối mặt với viễn cảnh đóng cửa hoàn toàn vì tình trạng cắt điện kéo dài và thu nhập giảm sút do vắng khách. Nhiều người dân cho biết đây là khoảng thời gian khó khăn nhất mà họ từng trải qua.

Điều đáng nói là Sri Lanka từng được ví như một ngôi sao kinh tế mới nổi, với sự trỗi dậy ngoạn mục sau cuộc nội chiến năm 2009 và vươn lên thành một quốc gia có thu nhập trung bình cao với nền kinh tế thu hàng tỷ USD từ du lịch. Vậy điều gì khiến quốc đảo Ấn Độ Dương từ một ngôi sao kinh tế trở thành quốc gia vỡ nợ?

Trong thập kỷ qua, chính phủ Sri Lanka đã vay những khoản tiền khổng lồ từ các tổ chức cho vay nước ngoài và các quốc gia khác để tài trợ cho các dịch vụ công cũng như phát triển cơ sở hạ tầng. Các khoản vay của chính phủ ngày càng tăng, trong khi kinh tế lại gánh hàng loạt cú sốc, khiến họ không còn đủ dự trữ ngoại hối để trả nợ. Và điều gì đến cũng đến, ngày 12-4, chính phủ Sri Lanka buộc phải tuyên bố vỡ nợ vì không trả được khoản nợ nước ngoài lên tới 51 tỷ USD.

Nếu để ý sẽ thấy, không ít dự án cơ sở hạ tầng khổng lồ đã mọc lên ở Sri Lanka không mang lại lợi ích kinh tế xứng đáng với số tiền mà quốc gia này đã rót vào. Bên cạnh đó, những sai lầm trong chính sách nông nghiệp, gồm việc thay đổi một cách đột ngột từ canh tác nông nghiệp truyền thống sang canh tác hữu cơ và cấm nhập khẩu phân bón hóa học, cũng khiến Sri Lanka, quốc gia từng tự chủ về sản xuất gạo, phải nhập khẩu hơn 600 triệu USD gạo nước ngoài.

Nhiều chuyên gia cũng cho rằng tình trạng vỡ nợ của Sri Lanka cũng có sự góp phần từ những biến động không mong muốn do đại dịch Covid-19 và một loạt các vụ đánh bom liều chết hồi đầu năm 2019 khiến ngành công nghiệp không khói - con gà đẻ trứng vàng của nước này bị “bóp nghẹt”.

Khi ngân sách thâm hụt nặng nề, Tổng thống Gotabaya Rajapaksa lại giảm thuế để kích thích kinh tế. Tuy nhiên, việc này khiến nguồn thu của chính phủ càng co hẹp. Nhiều hãng đánh giá tín nhiệm đã hạ xếp hạng của Sri Lanka xuống gần mức vỡ nợ, khiến nước này không thể tiếp cận thị trường nước ngoài.

Hàng loạt những lý do kể trên đã khiến Sri Lanka-quốc gia vốn sở hữu vị trí chiến lược trên các tuyến đường thương mại hàng hải quốc tế, cùng tiềm năng mạnh mẽ về du lịch-phải đối mặt với cuộc khủng hoảng kinh tế trầm trọng nhất trong nhiều thập kỷ. Lạm phát ở mức cao nhất châu Á trong khi đồng nội tệ rupee cũng giảm xuống mức thấp kỷ lục. Theo Reuters, trong bài phát biểu trên truyền hình, Tổng thống Gotabaya Rajapaksa thừa nhận Sri Lanka dự kiến thâm hụt thương mại 10 tỷ USD trong năm nay và “tình hình sẽ tiếp tục vì những lý do ngoài tầm kiểm soát” mặc dù chính phủ của ông đang “nỗ lực tối đa”.

Được biết, ngoài khủng hoảng kinh tế, Sri Lanka cũng đang phải đối mặt với nguy cơ về khủng hoảng chính trị. Toàn bộ 26 bộ trưởng trong Chính phủ Sri Lanka đã từ chức vào cuối tuần trước. Hơn 40 nghị sĩ cũng đã rời bỏ liên minh cầm quyền. Những ngày qua, hàng nghìn người biểu tình cắm trại bên ngoài Phủ Tổng thống ở thủ đô Colombo để kêu gọi nhà lãnh đạo này từ chức.

Cuộc khủng hoảng ở Sri Lanka là tiếng chuông cảnh báo đối với toàn cầu, đặc biệt là những quốc gia mạnh tay vay nợ từ nước ngoài để phục vụ cho việc xây dựng loạt cơ sở hạ tầng trong nước, mà không tính toán thấu đáo, để nhiều công trình trong số này gần như bỏ không, không tạo ra lợi nhuận dẫn đến tình cảnh lãi mẹ đẻ lãi con, nợ chồng thêm nợ.

HÙNG HÀ