Thủ tướng Macedonia Zoran Zaev đã kêu gọi phe đối lập ủng hộ kế hoạch sửa đổi hiến pháp liên quan tới việc thay đổi tên nước, như nhiều nước đã từng thay đổi thành công trước đó.

Đổi tên vì muốn thoát khỏi cái bóng của quá khứ

Trong chiều dài lịch sử thế giới, có nhiều quốc gia đã đổi tên nước sau khi giành được độc lập. Ví dụ như Đông Pakistan đổi thành Bangladesh, Bechuanaland đổi  thành Botswana, Ubari-Shari đổi thành Trung Phi, Ceylon đổi thành Sri Lanka, Đông Ấn Hà Lan thành Indonesia và Rhodesia đổi thành Zimbabwe. Một số quốc gia khác cũng lấy tên mới khi Liên bang Xô viết tan rã.

Quốc vương Mswati III, đại diện cho Vương quốc eSwatini, phát biểu tại Đại hội đồng LHQ ngày 26-9-2018. Ảnh: Lemonde.fr

Tuy nhiên, việc đổi tên quốc gia đã có chủ quyền thì hiếm hơn. Trong lịch sử hiện đại, một số quốc gia đã quyết định đổi tên thành công. Mới đây nhất, ngày 19-4-2018, Quốc vương Mswati III của Swaziland chính thức đổi tên nước thành Vương quốc eSwatini nhằm tránh cách phát âm dễ bị nhầm lẫn với Thụy Sĩ (Switzerland). 

Vương quốc eSwatini nằm giữa Nam Phi và Mozambique với dân số chỉ hơn 1,3 triệu người, diện tích khoảng 17.300 km2. eSwatini có nghĩa là "đất nước Swazi", bằng tiếng Swati. Tên Swaziland là một hỗn hợp của các ngôn ngữ Swati và tiếng Anh.

Cộng hòa Dân chủ Congo trước đây từng là một thuộc địa của Bỉ (Congo thuộc Bỉ). Độc lập năm 1960, quốc gia này ban đầu mang tên "Cộng hòa Congo". Ngày 1-10-1971, Tổng thống Mobutu lên cầm quyền đã đổi tên nước thành Zaire (nghĩa là “Dòng sông nuốt chửng tất cả các dòng sông”). Sau cuộc chiến Congo lần thứ nhất, Zaire được đổi tên là Cộng hòa Dân chủ Congo. Từ năm 1998 đến năm 2003, đất nước đã chịu nhiều đau khổ từ sự tàn phá của cuộc chiến Congo lần thứ hai.

Ngày 27-5-1989, chính quyền quân sự ở Miến Điện (Birmanie) đã đặt lại tên nước thành “Cộng hòa Liên bang Myanmar” nhằm xóa đi dấu vết thuộc địa xưa. LHQ đã công nhận và sử dụng tên gọi Myanmar trong các văn bản ngoại giao. Tuy nhiên, một số nước như Anh, Mỹ vẫn gọi là Miến Điện. Tuy nhiên, kể từ khi quá trình chuyển đổi dân chủ bắt đầu vào năm 2012 ở quốc gia Đông Nam Á này, Mỹ đã dần chuyển sang gọi là Myanmar cho phù hợp với nguyên tắc ngoại giao.

Upper Volta, trước đây là thuộc địa độc lập của Pháp từ năm 1958. Năm 1984, Tổng thống Thomas Sankara đã quyết định đổi tên nước thành Burkina Faso nhằm thoát khỏi quá khứ một thời là thuộc địa của Pháp. Tên gọi Burkina Faso có nghĩa là "vùng đất của những người đàn ông vẹn toàn", được tạo thành từ hai phương ngữ quan trọng của đất nước, moré và dioula.

Người dân Macedonia đi bỏ phiếu trong cuộc trưng cầu ý dân ngày 30-9 vừa qua. Ảnh: 20minutes.fr

15 năm sau ngày độc lập thoát khỏi ách đô hộ của thực dân Pháp, Dahomey đã đổi tên nước thành “Cộng hòa nhân dân Bénin vào ngày 30-11-1975. Tên gọi Benin nhằm nhớ lại biểu tượng sức mạnh của quốc gia từng mở rộng bờ cõi sang nước láng giềng Nigeria vào giữa thế kỷ XIII và XIX, trước khi trở thành nước thuộc địa sau này.

Khó vượt qua “cửa ải” thay đổi hiến pháp

Đối với Macedonia, quyết tâm đổi tên nước thành Cộng hòa Bắc Macedonia được Chính phủ nước này đưa ra nhằm chấm dứt tranh cãi với nước láng giềng Hy Lạp và tiến gần hơn tới mục tiêu gia nhập EU cũng như NATO.

Tại cuộc trưng cầu ý dân về đổi tên nước diễn ra vào ngày 30-9 vừa qua, tỉ lệ người dân đi bầu không hội đủ 50% theo luật định để cuộc trưng cầu có tính hợp lệ, cho dù có tới hơn 91% số người đi bầu ủng hộ việc đổi tên nước thành Cộng hòa Bắc Macedonia.

Thủ tướng Macedonia Zoran Zaev cho biết, cuộc trưng cầu dân ý thất bại khiến ông phải lựa chọn cách hiện thực hóa thỏa thuận đổi tên nước thông qua Quốc hội bằng cách sửa đổi Hiến pháp. Tuy nhiên, ông Zaev cũng gặp khó khăn từ cửa ải này do phe đối lập cho rằng việc đổi tên nước vi phạm hiến pháp và chủ quyền của Macedonia.

Nếu không thuyết phục được phe đối lập, Thủ tướng Zaev có thể phải chọn giải pháp giải tán Quốc hội và thực hiện bầu cử sớm, dự kiến diễn ra vào tháng 11-2018, với hy vọng có thể giành được 2/3 số ghế tại Quốc hội mới để sửa đổi Hiến pháp. Tuy nhiên, điều đó đồng nghĩa với việc Macedonia hầu như sẽ không còn thời gian thực hiện sửa đổi hiến pháp do quá trình này sẽ phải lui lại tới sang đầu năm sau, thời điểm cận kề cuộc bầu cử Nghị viện châu Âu diễn ra vào tháng 5-2019.

Hiện sức ép đang đè nặng lên vai Thủ tướng Zoran Zaev làm thế nào để thuyết phục bằng được phe đối lập ủng hộ kế hoạch sửa đổi hiến pháp, nhằm tránh đưa Macedonia vào thế bế tắc chính trị.

PHƯƠNG LINH (theo actu.orange.fr, AP)