Trong hội nghị khẩn cấp do Đại diện cấp cao EU về chính sách an ninh và đối ngoại Josep Borrell triệu tập ngày 14-8, ngoại trưởng 27 quốc gia thành viên ngôi nhà chung đã nhất trí cho rằng đối thoại và đàm phán là chìa khóa để giải quyết các vấn đề tranh cãi về phân định ranh giới biển và khai thác tài nguyên. Tuyên bố sau hội nghị tái khẳng định sự đoàn kết của EU đối với Hy Lạp-quốc gia thành viên ngôi nhà chung, đồng thời nhấn mạnh mối quan hệ với Thổ Nhĩ Kỳ đang xấu đi nghiêm trọng, kéo theo những hậu quả chiến lược sâu rộng đối với toàn bộ EU. Tuyên bố cũng cho rằng những động thái huy động hải quân gần đây của Thổ Nhĩ Kỳ sẽ "dẫn đến tình trạng đối kháng và ngờ vực nghiêm trọng hơn". 

Tàu nghiên cứu Oruc Reis của Thổ Nhĩ Kỳ. Ảnh: Getty Images

Nhấn mạnh tầm quan trọng của mối quan hệ EU-Thổ Nhĩ Kỳ, các ngoại trưởng EU đã nhắc lại sự ủng hộ mạnh mẽ dành cho ông Borrell nhằm khởi động lại đối thoại với Thổ Nhĩ Kỳ. Theo Hội đồng EU, ông Borrell cũng cần chuẩn bị "các lựa chọn về những biện pháp thích đáng tiếp theo trong trường hợp căng thẳng không hạ nhiệt".

Mối quan hệ giữa Hy Lạp và Thổ Nhĩ Kỳ đã xấu đi sau khi Ankara nối lại hoạt động thăm dò dầu khí ở khu vực phía đông Địa Trung Hải. Đầu tuần qua, tàu nghiên cứu Oruc Reis của Thổ Nhĩ Kỳ, với sự hộ tống của các tàu chiến, đã vẽ bản đồ lãnh hải phục vụ khoan thăm dò dầu khí ở khu vực cả Thổ Nhĩ Kỳ và Hy Lạp đều tuyên bố quyền tài phán. Tàu Oruc Reis di chuyển giữa Cyprus và đảo Crete của Hy Lạp, trong khi một số tàu khu trục nhỏ của Hy Lạp theo dõi hoạt động di chuyển này.

Theo một số nguồn tin sáng 13-8 đã xảy ra một vụ va chạm giữa tàu khu trục của Hy Lạp và tàu hộ tống của Thổ Nhĩ Kỳ. Nguồn tin Bộ Quốc phòng Hy Lạp khẳng định đây là một vụ tai nạn. Tuy nhiên, phía Ankara cho rằng đây là một hành động khiêu khích. Ngay sau đó, Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan đã cảnh báo về nguy cơ leo thang căng thẳng giữa hai bên. Ông Recep Tayyip Erdogan cho biết, bất kỳ hành động tấn công nào nhằm vào tàu của nước này đang thăm dò dầu khí trong vùng biển tranh chấp trên Địa Trung Hải "sẽ phải trả giá đắt". 

Hy Lạp và Thổ Nhĩ Kỳ đều là thành viên Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO). Tuy nhiên, lâu nay quan hệ giữa hai nước vốn căng thẳng bởi những tranh chấp biên giới thềm lục địa trên biển cũng như không phận.

Trong khi đó, quan hệ EU-Thổ Nhĩ Kỳ cũng không mấy êm đẹp. Hồi tháng 7 năm ngoái, EU đã thông qua các biện pháp trừng phạt Thổ Nhĩ Kỳ liên quan đến hoạt động khoan thăm dò dầu khí ngoài khơi Cộng hòa Síp. Đáp lại, Thổ Nhĩ Kỳ tuyên bố vẫn tiếp tục các hoạt động ở Địa Trung Hải. Động thái đầy cứng rắn của cả hai bên đã đẩy mối quan hệ ngoại giao giữa EU và Thổ Nhĩ Kỳ đối mặt với sóng gió và khiến con đường trở thành thành viên EU của Thổ Nhĩ Kỳ thêm khó khăn hơn.

Thực tế, việc Thổ Nhĩ Kỳ bất chấp phản ứng của các quốc gia thành viên EU, kiên quyết tái thực hiện hoạt động thăm dò dầu khí ở phía đông Địa Trung Hải được cho là xuất phát từ nguồn lợi kinh tế mà trữ lượng khí đốt khổng lồ tại khu vực này có thể đem lại cho Ankara. Trong bối cảnh nền kinh tế Thổ Nhĩ Kỳ phải đối mặt với những khó khăn nhất định từ dịch Covid-19, nguồn lợi mà hoạt động khai thác dầu khí đem lại có thể giúp Ankara bù đắp những thiệt hại, vực dậy nền kinh tế sau đại dịch.

HÙNG HÀ