Vấn đề lịch sử một lần nữa lại gây ra sóng gió trong mối quan hệ giữa Nhật Bản - Hàn Quốc sau khi Thủ tướng Nhật Bản Sin-dô A-bê ngày 5-3 lên tiếng phủ nhận những bằng chứng về việc phụ nữ Triều Tiên bị binh lính Nhật Bản ép buộc làm nô lệ tình dục trong Chiến tranh thế giới thứ hai. Trong khi đó, Tô-ki-ô cũng đã bác bỏ một dự thảo nghị quyết của Ủy ban đối ngoại hạ viện Mỹ, trong đó yêu cầu Tô-ki-ô phải xin lỗi về vấn đề này.

Theo bằng chứng của các nhà sử học, trong thời kỳ chiếm đóng Bán đảo Triều Tiên từ năm 1910 đến 1945, quân đội Nhật Bản đã bắt gần 8 triệu người dân Bán đảo Triều Tiên đi phu hoặc phục vụ trong quân đội. Hàng chục nghìn người đã thiệt mạng trong giai đoạn này. Ngoài ra, khoảng 200 nghìn phụ nữ, chủ yếu là từ Hàn Quốc, đã bị ép buộc làm nô lệ tình dục cho binh sĩ Nhật Bản trong các nhà chứa. Năm 1993, chính phủ Nhật Bản ra Tuyên bố Cô-nô thừa nhận, trong thời kỳ chiến tranh nước này đã phối hợp với các nhà thầu độc lập thành lập và điều hành hệ thống nhà chứa phục vụ binh sĩ. Mặc dù vậy, Nhật Bản bác bỏ việc bồi thường cho những nạn nhân vì cho rằng vấn đề này đã được giải quyết trong các hiệp định song phương sau khi kết thúc chiến tranh. Thay vào việc bồi thường trực tiếp cho các nạn nhân, năm 1995, chính phủ Nhật Bản đã lập một quỹ do tư nhân tài trợ nhằm đưa ra những khoản bồi thường không chính thức.

Quan điểm trên của chính phủ Nhật Bản đã gây ra sự bất bình ở Hàn Quốc. Tại một số địa phương, nhiều phụ nữ Hàn Quốc đã tổ chức biểu tình đòi Nhật Bản thừa nhận lịch sử. Trong khi đó Bộ Ngoại giao Hàn Quốc đã ra tuyên bố bày tỏ "rất lấy làm tiếc" khi Nhật Bản phủ nhận việc này. Tổng thống Hàn Quốc Rô Mu Hiên kêu gọi Nhật Bản nhìn nhận đúng những vấn đề lịch sử nhằm xây dựng quan hệ hai nước hướng tới tương lai. Ông nói: ''Chúng tôi muốn trở thành láng giềng tốt của nhau. Vì mục đích này, Nhật Bản nên có quan điểm tôn trọng sự thật lịch sử và diễn giải sự thật đó như nó vốn có. Nhật Bản nên ngừng biện minh cho sai lầm trước đây trong quá khứ và hành động một cách chân thành, theo lương tâm và các nguyên tắc đã được quốc tế chấp nhận''.

Theo các nhà phân tích, tuyên bố của Tô-ki-ô phủ nhận những bằng chứng lịch sử về vấn đề nô lệ tình dục đang làm lu mờ những tín hiệu tích cực trong việc xây dựng niềm tin và hóa giải mâu thuẫn giữa Nhật Bản và Hàn Quốc. Kể từ khi Thủ tướng Sin-dô A-bê lên nhậm chức vào tháng 9-2006, viễn cảnh khôi phục mối quan hệ ngoại giao giữa Nhật Bản và quốc gia láng giềng này tỏ ra rất khả quan với nhiều động thái thiện chí từ Tô-ki-ô. Thủ tướng S.A-bê đã quyết định sẽ không viếng thăm ngôi đền Y-a-sư-cư-ni thờ các binh sĩ thiệt mạng trong Chiến tranh thế giới thứ hai (trong đó thờ cả những tội phạm chiến tranh) và có ngoại lệ khi đi thăm Hàn Quốc và Trung Quốc ngay sau khi nhậm chức. Tuy nhiên, những tiền đề thuận lợi góp phần vun đắp nền tảng trong quan hệ hữu nghị giữa ba bên như trên lại có nguy cơ bị phá vỡ, một lần nữa cũng do vấn đề thuộc về quá khứ.

Mức độ căng thẳng trong quan hệ Nhật Bản và Hàn Quốc tiếp tục gia tăng sau khi vòng đàm phán về phân định vùng đặc quyền kinh tế (EEZ) gần quần đảo tranh chấp hiện do Hàn Quốc kiểm soát ở biển Nhật Bản kết thúc mà không mang lại bước đột phá như mong đợi. Đây là cuộc đàm phán đầu tiên về EEZ giữa Nhật Bản và Hàn Quốc trong vòng 6 tháng qua sau khi vòng đàm phán ở Xơ-un hồi tháng 9 năm ngoái dậm chân tại chỗ. Vấn đề tranh chấp chủ quyền quần đảo Đốc-đô (Nhật Bản gọi là đảo Ta-kê-si-ma) khiến báo giới tốn không biết bao nhiêu giấy mực, được hy vọng sẽ mở ra một hướng giải quyết mới sau khi ông S.A-bê lên nhậm chức, nay cùng với mâu thuẫn về vấn đề nô lệ tình dục lại tiếp tục bế tắc.

Tuy nhiên, dấu hiệu cải thiện quan hệ Nhật Bản và Hàn Quốc cũng không phải đã hoàn toàn lụi tắt khi hai bên đã nhất trí tiến hành một cuộc "đối thoại chiến lược" tại thủ đô Tô-ki-ô vào ngày 12-3 tới để thảo luận các vấn đề cùng quan tâm và các vấn đề liên quan tới khu vực Đông Bắc Á. Cuộc đối thoại chiến lược cấp thứ trưởng lần này được hy vọng sẽ là liều thuốc hiệu nghiệm giúp hóa giải, hoặc chí ít sẽ tiếp thêm động lực cho các cuộc đối thoại tiếp theo giữa hai bên.

LINH AN