TP Culiacan, thủ phủ bang Sinaloa ở phía Bắc Mexico đã biến thành một vùng chiến sự với hàng chục người thiệt mạng, nhiều nhà cửa, xe cộ bị đốt phá.

Theo Bộ trưởng Quốc phòng Mexico Luis Cresencio Sandoval, khi vụ bắt giữ Guzman xảy ra, các tay súng của băng đảng Sinaloa đã phản kháng bằng cách nổ súng vào binh lính của chính quyền. Quân đội Mexico thậm chí phải huy động trực thăng quân sự Black Hawk để tấn công đoàn xe 25 chiếc được trang bị súng máy hạng nặng của phe nhóm tội phạm. Đáp lại, các tay súng trong băng đảng đã nã súng vào máy bay quân sự và dân sự tại sân bay quốc tế Culiacan, bắn phá các tòa nhà tại sân bay nhằm ngăn cản nhà chức trách đưa Guzman rời khỏi thành phố. 

leftcenterrightdel

Nhân viên an ninh bảo vệ tòa nhà Văn phòng công tố tại thành phố Mexico, ngày 5-1. Ảnh: AP.

Các cuộc đọ súng khiến ít nhất 10 binh lính Mexico và 19 thành viên của băng đảng ma túy Sinaloa thiệt mạng, hàng chục người khác bị thương. Nhóm tội phạm còn công khai xuất hiện tại các bệnh viện địa phương, buộc các bác sĩ lên xe đi chữa trị cho các tay súng bị thương. Trước tình cảnh đó, chính quyền địa phương buộc phải tăng cường lực lượng cảnh sát để bảo đảm an ninh cho các nhân viên y tế, đồng thời ra lệnh đóng cửa các sân bay, trường học trong thành phố, ban hành cảnh báo người dân không ra ngoài đường.  

Guzman là con trai trùm ma túy khét tiếng nhất Mexico El Chapo. Sau khi El Chapo bị bắt, Guzman nổi lên như thủ lĩnh của một trong 4 phe phái thuộc băng đảng Sinaloa. Trong khi các băng đảng khác bị chia cắt và mất đi thủ lĩnh, thậm chí bị giải tán sau các cuộc truy quét của chính quyền, thì băng đảng Sinaloa vẫn tồn tại bất chấp nỗ lực triệt hạ của Chính phủ. Sinaloa có truyền thống sản xuất, buôn bán thuốc phiện, nhưng trong 5 năm qua, băng đảng này đã tập trung vào đẩy mạnh sản xuất fentanyl.

Hồi tháng 12 năm ngoái, Bộ Ngoại giao Mỹ đã treo thưởng 5 triệu USD cho bất cứ ai cung cấp được thông tin giúp bắt giữ Guzman, vốn bị buộc tội vận chuyển cocaine, methamphetamine và cần sa vào Mỹ. Hiện tên trùm ma túy đang bị giam giữ tại nhà tù ở TP Mexico. Chưa rõ liệu Guzman có bị dẫn độ về Mỹ giống như cha hắn, người đang thụ án chung thân tại Supermax ở Colorado-nhà tù liên bang có mức độ an ninh “khủng” nhất của Mỹ-hay không.

Guzman từng bị bắt giữ vào năm 2019, nhưng sau đó đã được thả theo lệnh của Tổng thống Mexico Andrés Manuel López Obrador, sau khi hàng trăm tay súng của băng đảng này áp đảo lực lượng an ninh ở Culiacan. Tổng thống Obrador sau đó thừa nhận ông đã thả Guzman để đổi lấy thỏa thuận chấm dứt bạo lực từ phía băng đảng tội phạm này. Vụ việc bị coi là một thất bại đáng xấu hổ đối với chính quyền Tổng thống Obrador.

Việc các băng đảng ma túy hoành hành không phải là điều mới xảy ra ở Mexico. Hơn một thập kỷ qua, Mexico đã trải qua những thay đổi chính trị, cùng với đó là sự phân quyền lộng hành giữa các băng đảng và chúng ngày càng trở nên ngang nhiên, trắng trợn. Từ cách đây 20 năm, các băng đảng tội phạm Mexico đã đầu tư mạnh mẽ cho vũ khí quân sự, giờ đây, chúng có khả năng chống trả lại LLVT của chính quyền. 

Vụ bắt giữ Guzman diễn ra ngay trước hội nghị thượng đỉnh các nhà lãnh đạo Bắc Mỹ tại TP Mexico vào đầu tuần tới. Tổng thống Mỹ Joe Biden và Thủ tướng Canada Justin Trudeau sẽ tới Mexico để tham dự các cuộc họp thượng đỉnh về biến đổi khí hậu, khả năng cạnh tranh, các vấn đề về nhập cư, an ninh và công bằng. Cuộc gặp diễn ra trong bối cảnh Mexico đang lún sâu vào cuộc khủng hoảng an ninh do các băng đảng tội phạm ma túy lộng hành gây ra, với tính chất bạo lực ngày càng gia tăng.

Tờ The Wall Street Journal cho hay, việc bắt giữ Guzman có thể được coi là món quà bày tỏ thiện chí của chính quyền Tổng thống Obrador giành cho Tổng thống Mỹ Biden trong chuyến thăm Mexico lần này. Theo tờ báo trên, sự gia tăng các ca tử vong do fentanyl-một loại ma túy tổng hợp mạnh gấp 50 lần heroin-ở Mỹ thời gian qua là nguồn cơn dẫn đến việc Washington gây áp lực gia tăng đối với Mexico trong việc chống lại các băng đảng ma túy như Sinaloa-một trong những băng đảng buôn bán ma túy mạnh nhất thế giới với chân rết hoạt động khắp 50 quốc gia.

Theo Tomas Guevara, một chuyên gia an ninh tại Đại học Sinaloa, vụ bắt giữ Guzman một mặt giúp giữ thể diện cho cơ quan thực thi pháp luật Mexico, một mặt báo trước sự thay đổi trong cách tiếp cận của chính quyền Tổng thống Obrador, sau những lời chỉ trích rằng ông đã quá nương tay với các băng đảng tội phạm. Trước cáo buộc đó, ông Obrador lập luận rằng, các chiến thuật đối đầu của những người tiền nhiệm đã không thành công và chỉ gây thêm đổ máu, chính vì thế, ông muốn theo đuổi chiến lược kiềm chế bạo lực mềm mỏng hơn.

PHƯƠNG THẢO