Báo chí Mỹ và phương Tây suốt tuần qua đều đưa tin Nga đã điều hơn 100.000 quân áp sát biên giới với Ukraine, song việc kiểm chứng nguồn tin lại chưa được cung cấp. Trước đó, quan chức Anh còn tuyên bố Nga leo thang căng thẳng nhằm ép Ukraine phải chấp thuận dựng lên một chính quyền thân Nga, trong khi chính người trong cuộc đã lên tiếng phủ nhận thông tin này.

leftcenterrightdel
  Tổng thống Mỹ Joe Biden và Tổng thống Nga Vladimir Putin. Ảnh: Getty Images.

Vậy liệu có phải Nga-Ukraine đang bên bờ vực chiến tranh? Ai là người “đổ thêm dầu vào lửa”, khiến xung đột Nga-Ukraine leo thang? Ai được lợi và bên nào chịu thiệt hại trong cuộc xung đột này? 

Nga chắc chắn là quốc gia không muốn gây xung đột với Ukraine. Bởi điều đó gây bất ổn cho chính nội tại nước Nga. Nếu chiến tranh xảy ra, Nga sẽ phải tiêu tốn khá nhiều chi phí cho cuộc xung đột này và chắc chắn sẽ phải gánh chịu thêm các biện pháp trừng phạt khốc liệt của Mỹ và phương Tây. Trường hợp căng thẳng với Ukraine tiếp tục duy trì như hiện nay, Nga vẫn phải hao tâm tốn của và chịu bất ổn ở khu vực biên giới với Ukraine. Lâu dài, việc này sẽ làm xói mòn tiềm lực kinh tế-chính trị-quân sự Nga, từng bước làm suy giảm sức mạnh và ảnh hưởng của Nga trên trường quốc tế.

Mỹ, với chiêu bài kích động xung đột leo thang, một mặt liên tục tố cáo Nga có thể xâm lược Ukraine “vào bất kể lúc nào”, một mặt kích động các bên liên quan tuyên chiến với Nga thông qua hàng loạt động thái như: Sẵn sàng hậu thuẫn cho chính quyền Ukraine và các nước Đông Âu bằng cách viện trợ vũ khí và điều binh lính tới khu vực này, ra lệnh sơ tán nhân viên ngoại giao và công dân Mỹ tại Ukraine như thể chiến tranh sắp xảy ra... Cùng với đó, các phương tiện truyền thông của Mỹ và phương Tây cũng không quên liên tục đẩy mạnh tuyên truyền âm mưu xâm lược Ukraine của Nga, dù các nguồn tin đều chỉ dẫn lời quan chức Mỹ mà không đưa ra được bất cứ bằng chứng cụ thể nào.

Xét từ nhiều phương diện, dù xung đột Nga-Ukraine có leo thang thành chiến tranh hay không, thì Mỹ vẫn có thể “ngư ông đắc lợi”.

Trong trường hợp các biện pháp ngoại giao có thể hạ nhiệt căng thẳng, Mỹ sẽ tạo dựng được uy tín với vai trò hòa giải xung đột. Thậm chí, không loại trừ khả năng Mỹ có thể thỏa thuận các biện pháp hạ nhiệt với Nga, lùi một bước để Nga giữ yên được khu vực biên giới với Ukraine. Đổi lại, Nga có thể nhượng bộ Mỹ trong giải quyết các vấn đề quốc tế khác, nhất là vấn đề liên quan đến “chảo lửa” Palestine-Israel ở Trung Đông. Israel là đồng minh lâu năm của Mỹ và một thực tế không thể phủ nhận là giới tài phiệt và chính trị gia Mỹ gốc Do Thái-ở mức độ nào đó-có vai trò lớn trên chính trường Mỹ. Hỗ trợ đồng minh Israel trong cuộc xung đột ở Trung Đông chính là một cơ hội mà Tổng thống Joe Biden cũng như Đảng Dân chủ cầm quyền cần tận dụng để giành lấy lá phiếu của cử tri Mỹ gốc Do Thái trong cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ sắp tới. 

Trường hợp chiến tranh xảy ra, Nga sẽ phải tiếp tục gánh chịu các biện pháp trừng phạt khốc liệt hơn từ Mỹ và các nước phương Tây, khiến sức mạnh kinh tế và quân sự của Nga suy giảm. Từ đó Mỹ rảnh tay để đối phó với một thế lực lớn mạnh đang đe dọa soán ngôi “bá chủ” của Mỹ: Trung Quốc. Chưa kể, dự án đường ống dẫn khí đốt Phương Bắc 2 từ Nga sang châu Âu sẽ bị đình trệ và đương nhiên Mỹ sẽ nhân cơ hội đó nắm quyền chi phối châu Âu một khi EU buộc phải phụ thuộc vào nguồn cung khí đốt từ Mỹ. Thế giới cũng không lạ gì câu chuyện: Đối với Mỹ, bất kể cuộc xung đột vũ trang nào cũng là cơ hội cho “tay phe vũ khí thượng thặng” này kiếm chác khoản lợi nhuận khổng lồ từ việc buôn bán vũ khí cho các bên tham chiến. 

Thực tế, dù viện trợ vũ khí cho Kiev, chính quyền Mỹ từng tuyên bố sẽ không đưa quân đến Ukraine và mặc dù liên tục “xúi nguyên giục bị”, rốt cục chưa chắc Mỹ đã đồng ý để Ukraine gia nhập NATO, bởi khi đó Mỹ sẽ phải hỗ trợ nhiều hơn, tiêu tốn nhiều tiền của hơn cho một đồng minh vốn không đem lại nhiều lợi lộc cho nước Mỹ.  

Bên cạnh đó, căng thẳng Nga-Ukraine cũng là cơ hội cho các lãnh đạo một số nước phương Tây ghi điểm trong mắt công chúng. Chẳng thế mà các cuộc ngoại giao con thoi của các lãnh đạo EU nhằm hạ nhiệt căng thẳng Nga-Ukraine diễn ra với tần suất dày đặc thời gian qua. Tổng thống Pháp Macron cần tận dụng cơ hội này để tỏ rõ vai trò đầu tàu EU khi Pháp đang là Chủ tịch luân phiên Hội đồng liên minh châu Âu và chuẩn bị bước vào cuộc bầu cử tổng thống tháng 4 tới. Thủ tướng Đức Scholz vừa mới nhậm chức chưa lâu và cũng cần chứng tỏ năng lực dẫn dắt của nền kinh tế lớn nhất EU trong giải quyết các vấn đề quốc tế. Thủ tướng Anh Johnson lại cần ghi điểm trong vấn đề ngoại giao khi chính quyền của ông đang vướng vào hàng loạt bê bối trong nước khiến chiếc ghế thủ tướng bị lung lay.   

Những tham vọng chính trị, những ý đồ mưu lợi từng bước được định hình rõ nét hơn chính trong bối cảnh căng thẳng leo thang của cuộc xung đột Nga-Ukraine. Hơn bao giờ hết, đó là yếu tố khiến cuộc xung đột trở nên rối rắm và khó đoán định.

HÀ PHƯƠNG