QĐND - Đầu Xuân Quý Tỵ, hàng trăm chiếc tàu công suất lớn của Nghiệp đoàn nghề cá TP Tuy Hòa (Phú Yên)-thủ phủ của nghề câu cá ngừ đại dương đã làm lễ xuất quân. Với mô hình liên kết hỗ trợ bám biển dài ngày, tiết kiệm nhiên liệu, thời gian, giảm phí tổn, tăng khả năng khai thác nguồn lợi thủy sản cho ngư dân và góp phần bảo vệ chủ quyền biển, đảo thiêng liêng của Tổ quốc…

Vụ mùa bội thu

Mới 5 giờ sáng, cảng cá phường 6, TP Tuy Hòa (Phú Yên) đã nhộn nhịp trên bến, dưới tàu. Hàng ngàn người dân về đây để dự  lễ “mở cửa biển”. Dưới nắng xuân vàng tươi, bà con ngư dân hối hả chuyển lương thực, thực phẩm… lên tàu chuẩn bị xuất bến ra khơi vào mùa đánh bắt mới của vụ cá nam. Tiếng máy, tiếng cười hòa cùng tiếng sóng.

Thuyền trưởng tàu cá PY-90144 TS Lương Công Xuyên tươi cười kể lại: “Chuyến biển giáp Tết vừa qua, tàu tôi ra khơi đánh bắt gần 2 tấn cá ngừ đại dương, nhờ vậy đời sống của các thuyền viên được cải thiện đáng kể... Năm nay được nghỉ Tết dài ngày nhưng vì nhớ biển nên chúng tôi quyết định ra khơi sớm hơn dự định”.

Thuyền trưởng tàu PY-96262 TS Trần Văn Đi (phường Phú Đông), cũng không giấu được niềm vui sau hai chuyến đi biển thắng lớn: “Thời tiết thuận lợi, nắng ấm, biển êm, ngư trường nhiều tôm cá, bà con phấn khởi, hăng hái vươn khơi, bám biển!”.

Khai thác cá ngừ đại dương-Thế mạnh của ngư dân Phú Yên.

Ông Nguyễn Tri Phương, Phó giám đốc Sở NN&PTNT tỉnh Phú Yên cho biết, hơn 90% tàu câu cá ngừ đánh bắt trở về trong dịp Tết Quý Tỵ đạt sản lượng 2-3 tấn/tàu. Tuy giá bán cá ngừ có thấp hơn so với thời gian trước, song nhờ sản lượng đạt khá, chất lượng cá được bảo đảm nên không có tàu nào thua lỗ. Mỗi thuyền viên thu nhập bình quân từ 10-15 triệu đồng/chuyến. Một số tàu công suất lớn, đánh bắt dài ngày hơn, sản lượng mỗi tàu đạt hơn 3 tấn, lãi hơn 200 triệu đồng.

Đây quả là một điều đáng mừng, bởi trong khi một số địa phương bị thua lỗ về nghề câu cá ngừ đại dương, thì với Phú Yên chỉ phương pháp đánh bắt truyền thống, không sử dụng phương pháp chong đèn cao áp, sản lượng cá vẫn vượt chỉ tiêu và chất lượng cá bảo đảm, thị trường vẫn rất ưa chuộng… Sự khởi đầu tốt đẹp của mùa biển năm nay không chỉ mang niềm vui cho ngư dân mà còn thông điệp khuyến khích bà con ngư dân Phú Yên hướng ra biển, bám biển, làm giàu từ biển và hứa hẹn một mùa khai thác đánh bắt bội thu.

Hiện Phú Yên có chiều dài bờ biển gần 190km với 27 xã, phường; 128 thôn, khóm, khu phố ven biển. Trong đó, phường 6 (TP Tuy Hòa) được mệnh danh là thủ phủ của nghề câu cá ngừ đại dương. Tính đến đầu năm 2013, tổng số tàu thuyền đánh bắt thủy sản của địa phương là 7.645 chiếc. Trong đó, tàu có công suất từ 90CV trở lên là hơn 900 chiếc; hơn 300 CV là 60 chiếc. Năm 2012, tổng sản lượng cá ngừ đại dương do ngư dân Phú Yên đánh bắt vượt ngưỡng 6000 tấn, cao nhất từ trước đến nay, mang lại thu nhập cao cho nhiều gia đình.

Liên kết để bám biển

Theo ông Phan Thuẫn, Chủ tịch Nghiệp đoàn Nghề cá phường 6 (TP Tuy Hòa), phần lớn tàu thuyền đánh bắt của ngư dân có công suất nhỏ nên hoạt động đánh bắt thủy sản trong thời gian qua gặp rất nhiều khó khăn: Tàu không chịu được sóng gió đến cấp 5 trở lên, thường xuyên bị tàu thuyền của nước ngoài uy hiếp, chi phí cho mỗi chuyến biển cao… 

Tàu của Nghiệp đoàn đánh cá thành phố Tuy Hòa ra khơi.

Nghiệp đoàn nghề cá phường 6 được thành lập đã góp phần tạo điều kiện thuận lợi cho ngư dân vững tin bám biển để khai thác hải sản và tham gia bảo vệ chủ quyền. Trước đây, số lượng tàu thuyền lớn, nhân lực lao động dồi dào, khai thác ở ngư trường xa, nhưng ngư dân có thói quen làm ăn đơn lẻ, nhiều khi bị tàu nước ngoài uy hiếp. Bây giờ, các tàu liên kết, tương trợ lẫn nhau, nhất là trong trường hợp gặp hoạn nạn do thiên tai và tàu nước ngoài xâm phạm ngư trường. Việc thành lập Nghiệp đoàn nghề cá đã tạo nên sự liên kết giúp ngư dân vững tin bám biển. Tàu cá được hỗ trợ lắp đặt máy định vị giúp các lực lượng chức năng ở đất liền dễ dàng theo dõi tiến trình hoạt động cũng như công tác cứu hộ, cứu nạn khi có sự cố. Khi có tàu nước ngoài xâm phạm lãnh hải, thì các tàu trong Nghiệp đoàn chủ động trực tiếp xua đuổi, hoặc áp dụng các biện pháp khác để ngăn cản, đồng thời thông báo với lực lượng chức năng trong bờ để có sự can thiệp kịp thời, đáp ứng yêu cầu bảo vệ ngư trường và làm chủ vùng biển thuộc chủ quyền Việt Nam. Trường hợp phát hiện tàu nước ngoài xâm phạm lãnh hải, các tàu giữ vững liên lạc với các lực lượng chức năng như: Bộ đội Hải quân; Cảnh sát biển; Bộ đội Biên phòng cùng ngăn chặn, phát loa cảnh cáo, yêu cầu họ rời khỏi vùng biển Việt Nam. Thực tế trong những năm qua, tổ tuyên truyền của nghiệp đoàn đã phối hợp với các lực lượng đẩy mạnh công tác tuyên truyền, vận động hơn 4000 hộ ngư dân cam kết bảo vệ chủ quyền biển, đảo; nắm vững phạm vi chủ quyền, ngư trường; xử lý đúng nguyên tắc và các đối sách trên biển…

Thời gian gần đây, hoạt động khai thác cá ngừ gặp nhiều khó khăn do chi phí đi biển tăng cao, sản lượng khai thác và giá cả không ổn định. Nguyên nhân chính là do việc liên kết theo chuỗi giá trị từ khai thác, bảo quản, thu mua, chế biến, xuất khẩu còn thiếu sự liên kết, đặc biệt là kết cấu hạ tầng như: Khu neo đậu tàu thuyền, bến cảng, chợ cá… chưa đáp ứng yêu cầu dịch vụ hậu cần nghề cá.

Để khắc phục tình trạng này, Nhà nước đã ban hành nhiều chính sách giúp ngư dân bước đầu tháo gỡ những khó khăn như: Hỗ trợ dầu, bảo hiểm, máy thông tin liên lạc tầm xa và lắp đặt thiết bị kết nối vệ tinh thuộc dự án Movimar do Chính phủ Pháp tài trợ. Cứ 4 chuyến đi biển, Nhà nước hỗ trợ 180 triệu đồng,  tạo điều kiện cho ngư dân yên tâm bám biển đánh bắt hải sản. Bên cạnh đó, nhiều ngư dân đã mạnh dạn đầu tư vay mượn vốn đóng mới tàu thuyền có công suất lớn hơn 400CV. Hiện nay, trong số 950 tàu có công suất hơn 90CV chuyên đánh bắt xa bờ của Phú Yên, đã có hơn 170 tàu có công suất từ 250CV trở lên. Ngoài ra, việc tổ chức các tổ tàu thuyền an toàn còn giúp nhau cứu nạn trên biển và thông tin về luồng cá để cùng nhau khai thác. Phú Yên có 105 tổ tàu thuyền an toàn với 787 tàu cá và 5.795 lao động.

Theo ghi nhận của chúng tôi, tuy năm 2012, sản lượng khai thác cá ngừ đại dương của tỉnh Phú Yên đạt cao nhất so với từ trước đến nay, song, để duy trì sự ổn định và phát triển bền vững, ngành nông nghiệp và phát triển nông thôn tỉnh cần tiếp tục khuyến khích ngư dân đầu tư nâng cấp công suất máy, mua sắm các trang thiết bị hiện đại phục vụ cho việc đánh bắt xa bờ. Trước thực trạng phần lớn tàu của ngư dân hiện nay đều là vỏ gỗ, đóng theo kinh nghiệm dân gian nên chất lượng không cao. Rất cần có sự phối hợp chặt chẽ với Cục Khai thác và Bảo vệ nguồn lợi thủy sản (Bộ NN &PTNT) để thực hiện đề án thí điểm đóng mới một số tàu cá hiện đại bằng các vật liệu bền vững hơn như thép, composit,… để ngư dân an tâm khi đánh bắt xa bờ, tránh việc phải rời ngư trường khi đang khai thác.

Tuy nhiên, việc hiện đại hóa tàu cá liên quan đến rất nhiều vấn đề, chúng ta phải tính toán tiến độ hiện đại hóa sao cho phù hợp, tránh đầu tư tràn lan, thiếu hiệu quả. Song song với đó là đầu tư về con người. Các ngư dân-những người trực tiếp khai thác phải có kiến thức, tay nghề vững vàng để sử dụng các trang thiết bị hiện đại.

Bài và ảnh: XUÂN HIẾU – TIẾN DŨNG