Những năm qua, tăng trưởng kinh tế của nước ta luôn ở mức cao: từ 7 đến 8% mỗi năm, nên sức mua của người tiêu dùng ngày càng lớn. Đó là điều kiện để cho ngành thương mại phát triển. Tuy nhiên, hạ tầng kỹ thuật, công nghệ còn thấp, đặc biệt là tri thức và kỹ năng phục vụ cho ngành phân phối bán lẻ chưa cao, ảnh hưởng rất lớn đến sự cạnh tranh khi chúng ta đã gia nhập WTO. Vừa qua, tập đoàn phân phối G7 Mart đã liên kết với các tập đoàn bán lẻ của Xin-ga-po, để mở rộng hệ thống siêu thị tại Việt Nam . Tuy nhiên, triển vọng này mới chỉ bắt đầu trước sự cạnh tranh quyết liệt với các tổ chức bán lẻ thế giới tới đây.

Bán lẻ còn manh mún

Theo đánh giá của Bộ Thương mại, có tới 95% hoạt động phân phối bán lẻ hiện nay là manh mún, tự phát, tạo nên sự mất cân bằng trong sản xuất, kinh doanh (SX-KD). Hơn nữa, tư duy về thương mại quốc tế với chúng ta còn mới mẻ và hạn chế. Nhiều người chưa nhận thức đúng đắn về vai trò của sự phân phối hàng hóa trong nền kinh tế thị trường, vì thế các hành động chưa phù hợp với qui luật và không tạo ra sức cạnh tranh lớn.

Hệ thống siêu thị bán lẻ cần một sức bật mới

Cấu thành của hệ thống phân phối ở nước ta chưa có cơ sở vững chắc và thiếu sự liên kết. Các doanh nghiệp chưa tạo thành sự đoàn kết, thống nhất trong phân phối hàng hóa. Thời gian tới đây, các tập đoàn phân phối bán lẻ của nước ngoài sẽ ồ ạt vào Việt Nam theo các qui ước của WTO, đó là nguy cơ gây ra sự suy yếu nhanh chóng của kiểu phân phối tự phát nhỏ lẻ. Ở những nước có nền kinh tế phát triển như Mỹ, Nhật Bản, Pháp, Đức hay Hàn Quốc, Xin-ga-po.., ngành phân phối bán lẻ có sự tăng trưởng rất cao. Chính sự phát triển đó đã góp phần định hướng tiêu dùng và điều tiết trong sản xuất khá hiệu quả, bảo đảm cho vấn đề cung-cầu cân bằng. Và đó cũng là sức mạnh khổng lồ, tạo ra doanh thu hàng chục, thậm chí là hàng trăm tỉ đô-la mỗi năm.

Năm 2005 và 9 tháng đầu năm 2006, tổng doanh thu bán lẻ của nước ta chỉ đạt khoảng 546.000 tỉ đồng, tương đương với 34,12 tỉ USD. So sánh xu hướng dịch chuyển của hệ thống phân phối giữa Việt Nam và thế giới, chúng ta bao giờ cũng đi sau họ hơn hai lần, (tức là chậm phát triển so với thế giới từ 10 đến 15 năm). Doanh thu hiện tại không thấp, nhưng không đủ cạnh tranh với các tập đoàn phân phối của nước ngoài, khi họ có đầy đủ tiềm lực tài chính, kinh nghiệm tiếp thị kinh doanh bán lẻ và có tri thức, kỹ năng trong lĩnh vực này. Ở Trung Quốc, sau khi thực hiện chính sách mở cửa đã có 40 tập đoàn phân phối lớn của nước ngoài tràn vào khai thác thị trường. Hơn 60% doanh thu đã rơi vào tay họ, đặt các tập đoàn bán lẻ của Trung Quốc vào tình thế rất khó khăn. Nhưng Chính phủ Trung Quốc đã kịp thời điều chỉnh các chính sách, nhằm thúc đẩy sự phát triển và sức cạnh tranh trên thương trường của các doanh nghiệp trong nước. Kết quả là thị phần bán lẻ ở nước đông dân nhất thế giới đã không bị nước ngoài thao túng, mà ngược lại đang phát triển rất mạnh mẽ trong số các thành viên của WTO hiện nay. Ở Thái Lan có lúc 80% thị phần bán lẻ cũng rơi vào tay các tập đoàn phân phối của nước ngoài. Chính phủ Thái Lan đã phải điều tiết bằng cách cho các tập đoàn nước ngoài chỉ được phép mở các siêu thị riêng lẻ, không cho hình thành chuỗi liên kết để chi phối thị trường, nhờ vậy thị phần bán lẻ mới dần được các nhà phân phối nước này chiếm lại. Rõ ràng, sức ép đối với doanh nghiệp kinh doanh siêu thị của chúng ta hiện nay là rất lớn, đòi hỏi phải có một hướng đi đúng đắn ngay từ bây giờ.

Chấp nhận cạnh tranh

Ngày 7-11, Việt Nam trở thành thành viên thứ 150 của WTO. Theo tính toán của Bộ Thương mại, các siêu thị ở Hà Nội và TP Hồ Chí Minh chỉ chiếm từ 10 đến 25% thị phần trong nước, sắp tới có khả năng đạt được 40% nhưng vẫn không đủ sức cạnh tranh khi chúng ta đã gia nhập WTO. Trong lời phát biểu chúc mừng sự ra mắt Công ty phân phối bán lẻ G7-Mart trước đây, Bộ trưởng Bộ Thương mại Trương Đình Tuyển đã nhấn mạnh: “Hiện nay, có rất nhiều tập đoàn phân phối lớn từ các nước Mỹ, Nhật Bản, Hàn Quốc, Đức… đang đợi cơ hội vào nước ta. Và ngành bán lẻ của nước nhà phải đối mặt với những thách thức rất lớn”.

Trong 9 tháng đầu năm 2006, tỷ trọng bán lẻ của khu vực đầu tư nước ngoài liên tục tăng nhanh so với khu vực đầu tư trong nước từ 40 đến 55%. Các tập đoàn nước ngoài luôn sử dụng chiêu thức “chịu lỗ 3 năm” để thu hút người tiêu dùng, sau đó họ sẽ điều chỉnh giá bán khi đã có lượng khách hàng lớn. Không những vậy, từ đầu năm đến nay, sức mua ở các siêu thị và các chợ của chúng ta đều giảm từ 10 đến 15% so với cùng kỳ năm ngoái, trong khi thuế và các khoản chi phí khác vẫn không ngừng gia tăng.

Theo thống kê chưa đầy đủ của Bộ Thương mại và các chuyên gia kinh tế, thời gian tới, có khoảng 20-25 tập đoàn phân phối bán lẻ của các nước sẽ tràn vào nước ta. Có thể kể đến những cái tên “nổi tiếng” là Watsons, Family Mart, Metro, Big C, Parkson, Carri, Tesco Loius… Những tập đoàn này có tiềm lực tài chính rất mạnh. Họ có thể chiếm tới 60%, thậm chí là 80% thị phần phân phối bán lẻ ở Việt Nam, nếu chúng ta không có những biện pháp hữu hiệu cho hệ thống phân phối bán lẻ của nước nhà, thì rất khó trong cạnh tranh.

Rõ ràng, chúng ta đang rất cần một giải pháp căn bản và tổng thể cho hệ thống phân phối của Việt Nam. Theo ông Đặng Lê Nguyên Vũ - Chủ tịch HĐQT, Tổng Giám đốc G7 Mart-thì Công ty này ra đời với tư duy mới về thương mại, có tầm nhìn xa, trình độ ngày càng tương xứng sẽ có khả năng cạnh tranh hiệu quả trong “cuộc chiến” thương mại hiện nay. Nói với chúng tôi, ông Vũ khẳng định: “Thương mại hiện nay không thuần túy là việc trao đổi hàng hóa và dịch vụ giữa các doanh nghiệp, giữa các quốc gia, mà nó trở thành cuộc chiến toàn diện để giữ tự chủ về kinh tế và khẳng định vị thế quốc gia với thế giới”.

Đã hơn hai năm nay, ông chủ của Hãng cà phê Trung Nguyên nổi tiếng đã cùng các đồng sự nghiên cứu tìm ra một giải pháp đúng đắn cho hệ thống phân phối của mình: thành lập một tập đoàn phân phối, có sức cạnh tranh mạnh mẽ với các tập đoàn trên thế giới. Không chỉ riêng G7 Mart xuất hiện, mà tới đây cần nhiều tập đoàn bán lẻ năng động, hiệu quả khác, liên kết các nhà kinh doanh lại thành một khối, tạo ra sức mạnh to lớn cho ngành bán lẻ Việt Nam. Điều chúng ta cần hiện nay là, nâng cấp hệ thống phân phối về công nghệ quản lý, ứng dụng hiệu quả của công nghệ thông tin trong kinh doanh, có giải pháp kho vận thuận tiện, nhanh chóng, hoạch định tài nguyên cho doanh nghiệp, đưa công nghệ bán lẻ hiện đại vào kinh doanh, bảo đảm nguồn hàng giá rẻ, chất lượng cao. Không những vậy, hệ thống bán lẻ phải giảm được các chi phí xã hội, nâng cao sức cạnh tranh của nền kinh tế nước nhà, tạo sự ổn định về kinh tế-xã hội. Bên cạnh đó, chúng ta phải tăng cường liên doanh, hợp tác kinh doanh với các nhà sản xuất, nhà phân phối nước ngoài và kiều bào ta ở nước ngoài.

Hướng tới hệ thống phân phối hàng hóa tiên tiến, hiện đại, tạo sức cạnh tranh mạnh mẽ, là mục tiêu sống còn trong quá trình hội nhập với nền kinh tế thế giới. Chúng ta cần phát huy tính năng động, sáng tạo, dám nghĩ, dám làm, trên tinh thần đoàn kết mới giành được thắng lợi.

Bài và ảnh: LÊ PHI HÙNG