Tổng thống Mỹ Donald Trump và Phu nhân nói chuyện với Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi khi đáp xuống Ahmedabad. (Ảnh: Reuters)

Chuyến công du lần này của Tổng thống Donald Trump thu hút sự chú ý đặc biệt, không chỉ bởi đây là chuyến thăm Ấn Độ đầu tiên kể từ khi ông Donald Trump nhậm chức tổng thống mà còn bởi cách giới lãnh đạo và người dân nước chủ nhà chào đón vị chủ nhân thứ 45 của Nhà Trắng. Chẳng rõ ông Donald Trump và đệ nhất phu nhân Melania cảm thấy thế nào khi nhận được những lời tung hô trong buổi mít tinh khổng lồ với sự tham dự của hơn 100.000 người tại thành phố Ahmedabad vào ngày 24-2 vừa qua, song chắc chắn đó là màn đáp lễ tương xứng với chuyến thăm cách đây gần nửa năm của Thủ tướng Narendra Modi tới Houston (Mỹ), nơi ông cũng từng được chào đón với phong cách hoành tráng chẳng kém. Và như một thủ tục không thể thiếu, hai nhà lãnh đạo Mỹ-Ấn luôn biết cách trao cho nhau món quà đặc biệt được thêu dệt bởi những ngôn từ mỹ miều. Nếu như ở Houston cách đây chưa đầy nửa năm, Thủ tướng Narendra Modi hết lời ca ngợi tài lãnh đạo cũng như những nỗ lực thúc đẩy nền kinh tế Mỹ của ông Donald Trump và kêu gọi cử tri Mỹ gốc Ấn bỏ phiếu cho ông Donald Trump trong cuộc bầu cử tổng thống 2020 thì tại Ahmedabad, người đứng đầu Nhà Trắng cũng không quên đáp lại: “Mỹ yêu Ấn Độ. Mỹ tôn trọng Ấn Độ, luôn là những người bạn chân thành và trung thành với Ấn Độ”.

Thế nhưng những màn đáp lễ rình rang, náo nhiệt cùng những lời ca tụng ấy không thể khiến người ta quên thực tế rằng thời gian gần đây, quan hệ giữa hai quốc gia đồng minh này bắt đầu trượt khỏi quỹ đạo màu hồng vốn có. Sau khi phát động cuộc chiến thương mại với Trung Quốc, chính quyền của Tổng thống Donald Trump tiếp tục chiến thuật “thuận nước đẩy thuyền” bằng cách gia tăng áp lực trong lĩnh vực thương mại và thuế quan với các đồng minh, trong đó có Ấn Độ. Điển hình là tháng 6-2019, Mỹ bất ngờ gạt Ấn Độ ra khỏi Hệ thống ưu đãi phổ cập (GSP) khiến hàng nghìn mặt hàng Ấn Độ bán sang Mỹ mỗi năm không còn được miễn thuế và dẫn tới việc New Delhi đáp trả bằng cách tăng thuế đối với 28 mặt hàng nhập khẩu của Mỹ, đồng thời siết chặt quản lý hoạt động của các công ty điện tử và các tập đoàn bán lẻ Mỹ tại thị trường đông dân thứ hai thế giới. Bản thân ông Donald Trump cũng không ít lần thẳng thừng gọi Ấn Độ là “vua thuế” khi áp thuế nhập khẩu cao đối với nhiều mặt hàng Mỹ. Gần đây nhất, trước đám đông cử tri ủng hộ tại Colorado, người đứng đầu Nhà Trắng chỉ đích danh: “Họ đã đánh thuế chúng ta trong nhiều năm, một trong những nước đánh thuế cao nhất thế giới là Ấn Độ".

Bên cạnh đó, quan hệ giữa hai quốc gia đồng minh cũng ít nhiều bị tổn thương bởi việc Ấn Độ xúc tiến kế hoạch mua hệ thống phòng thủ S-400 của Nga, khiến Washington úp mở về khả năng áp đặt trừng phạt đối với New Delhi vì thương vụ này.

Trong bối cảnh ấy, người ta chờ đợi các nhà lãnh đạo Mỹ-Ấn sẽ nỗ lực tháo gỡ bất đồng bằng những việc làm cụ thể và một thỏa thuận thương mại song phương là thứ được kỳ vọng cũng như được nhắc đến nhiều hơn cả. Nhưng kết quả là chẳng có một thỏa thuận thương mại nào được thiết lập trong chuyến thăm kéo dài 36 giờ vừa qua của Tổng thống Donald Trump. Điều mà ông Donald Trump để lại chỉ là lời hứa hẹn rằng hai nước sẽ tiến tới “một thỏa thuận thương mại phi thường” và cũng chưa rõ khi nào thỏa thuận này sẽ đến.

Dù vậy, hy vọng và sự lạc quan về tương lai quan hệ thương mại Mỹ-Ấn chưa hẳn đã lụi tắt. Có vài lý do để tin rằng hai quốc gia đồng minh này sẽ sớm đạt được một thỏa thuận thương mại như mong đợi. Chỉ một ngày trước khi ông Donald Trump đặt chân tới Ấn Độ, Bộ Công Thương Ấn Độ công bố số liệu cho thấy Mỹ đã vượt Trung Quốc để trở thành đối tác thương mại lớn nhất của New Delhi. Hơn thế nữa, sau khi đạt được thỏa thuận thương mại giai đoạn 1 với Trung Quốc, dường như ông Donald Trump đang có thêm động lực để ký thêm một thỏa thuận thương mại khác, từ đó nối dài bảng vàng thành tích phục vụ cho chiến dịch tái đắc cử tổng thống nhiệm kỳ hai.

Công bằng mà nói, ông Donald Trump đã không trắng tay trở lại Nhà Trắng, mà bằng chứng rõ nhất là việc ông đã giúp nước Mỹ mang về hợp đồng bán vũ khí trị giá hơn 3 tỷ USD nhân chuyến thăm lần này. Phát biểu tại cuộc họp báo sau khi rời bàn hội đàm với ông Narendra Modi, Tổng thống Donald Trump hồ hởi khoe rằng cùng với việc nhất trí mở rộng hợp tác trong lĩnh vực quốc phòng, Ấn Độ sẽ mua một lượng lớn vũ khí trị giá hơn 3 tỷ USD từ Mỹ, bao gồm cả máy bay trực thăng Apache và MH-60R. Hợp đồng tỷ đô này là minh chứng cho thấy nước Mỹ vẫn quyết tâm giữ vững vị thế là một trong những nhà cung cấp vũ khí hàng đầu của Ấn Độ và xa hơn nữa là nâng cao vai trò của Ấn Độ trong cục diện an ninh khu vực.

Nhìn chung, chuyến thăm vừa qua của Tổng thống Mỹ Donald Trump giống một buổi trình diễn của những triển vọng quan hệ Mỹ-Ấn hơn là sự kiện nhằm giải quyết tất cả những vấn đề gai góc giữa hai nước. Chuyến thăm cũng phần nào đưa đến những dự cảm về tương lai, khi quan hệ giữa hai đồng minh này dần nồng ấm trở lại và Ấn Độ tiếp tục giữ vai trò quan trọng trong chiến lược của Mỹ tại khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương, cũng như trong cuộc cạnh tranh nước lớn mà chính quyền Tổng thống Donald Trump đang theo đuổi.

VŨ HÙNG