Cách đây vài ngày, Văn phòng Thủ tướng Israel tiết lộ Thái tử tiểu vương Abu Dhabi của UAE Sheikh Mohamed bin Zayed Al Nahyan đã mời Thủ tướng Israel Naftali Bennett có chuyến thăm chính thức đầu tiên tới UAE. Lời mời này được Đại sứ UAE tại Israel, ông Mohamed Al Khaja đưa ra trong cuộc gặp tại Văn phòng Thủ tướng Israel ở thành phố Jerusalem.

Thời điểm cụ thể cho chuyến thăm chưa được thông báo. Nhưng nếu được thực hiện, đây sẽ là chuyến thăm đầu tiên của một thủ tướng Israel tới UAE, qua đó đặt dấu mốc mới trong mối quan hệ song phương kể từ khi Hiệp định Abraham về bình thường hóa quan hệ giữa Israel và các nước Arab được ký kết năm 2020.

UAE là nước thứ 3 ở vùng Vịnh thiết lập quan hệ ngoại giao đầy đủ với Israel, sau Ai Cập năm 1979 và Jordan năm 1994. Thỏa thuận Israel-UAE có sự chung tay góp sức của 3 nhà lãnh đạo: Cựu Thủ tướng Benjamin Netanyahu của Israel, Thái tử Sheikh Mohamed bin Zayed Al Nahyan và cựu Tổng thống Mỹ Donald Trump. Thỏa thuận này đã phá vỡ thế bế tắc ngoại giao kéo dài nhiều năm giữa Israel và UAE nói riêng và các nước Arab Hồi giáo nói chung. Để rồi không lâu sau đó, các quốc gia Bahrain, Sudan và Morocco lần lượt theo UAE đặt bút ký vào các thỏa thuận bình thường hóa quan hệ với Nhà nước Do Thái do Mỹ làm trung gian.

 Thủ tướng Israel Naftali Bennett và Đại sứ UAE tại Israel Mohamed Al Khaja. Nguồn: Times of Israel

Thực tế, ẩn sau Hiệp định Abraham được ký kết là sự tính toán chiến lược về cả lợi ích an ninh, chính trị và kinh tế. Điều này thể hiện rõ trong quan hệ giữa Tel Aviv và Abu Dhabi. Israel và UAE vốn được coi là hai nền kinh tế năng động bậc nhất của khu vực. Những năm gần đây, mặc dù quan hệ ngoại giao vẫn trong tình trạng bị “đóng băng”, nhưng hai nước vẫn âm thầm có những giao dịch không chính thức về kinh tế, thương mại.

Bởi vậy, thỏa thuận hòa bình tạo tiền đề pháp lý để hai nước chính thức thiết lập quan hệ, hợp tác trên các lĩnh vực kinh tế, thương mại và dịch vụ, nhất là tranh thủ các thế mạnh, lợi thế của nhau để phục vụ phát triển kinh tế của mỗi nước.

Có thể thấy, sau khi hai bên mở đại sứ quán và triển khai một loạt cuộc thăm viếng ngoại giao cấp cao, hợp tác trên các lĩnh vực kinh tế và công nghệ được thúc đẩy mạnh mẽ. UAE rất quan tâm đến đầu tư vào Israel và đã có các thỏa thuận trị giá hàng trăm triệu USD được ký kết. Khách du lịch Israel ùn ùn kéo sang UAE sau khi đường bay trực tiếp giữa hai nước được khai trương.

Ngoài ra, một trong những điểm lợi của việc bình thường hóa hoàn toàn quan hệ với Tel Aviv là Abu Dhabi có thể mua máy bay chiến đấu F-35 từ Mỹ mà không vấp phải sự phản đối gay gắt từ phía Israel. Quan hệ quốc phòng và tình báo giữa Tel Aviv là Abu Dhabi cũng được cải thiện, mặc dù diễn ra khá lặng lẽ. Các báo cáo cho thấy UAE là một trong những quốc gia tiêu thụ các sản phẩm công nghệ an ninh mạng nhiều nhất của Israel.

Quan trọng hơn, với Israel và UAE, Hiệp định Abraham đã mang lại cơ hội thực sự về hòa bình, ổn định sau nhiều thập kỷ xung đột và căng thẳng. Hơn một năm sau khi hiệp định được ký, nhiều người trong khu vực Arab và Israel tin chắc hòa bình giữa các dân tộc phải là cơ sở cho các mối quan hệ trong tương lai ở khu vực. Hiệp định này đã góp phần truyền bá chính sách về một kỷ nguyên mới trong khu vực trên cơ sở chấm dứt xung đột và căng thẳng, đồng thời bắt đầu một giai đoạn mới dựa trên sự hợp tác, đối thoại và đàm phán.

Hiệp định Abraham có thể đã tạo ra hiệu ứng tích cực cho một số bên, nhưng vấn đề Palestine thì ngày càng xấu đi. Nhiều quan chức cấp cao của Palestine chỉ rõ, Mỹ và Israel đang lợi dụng nhu cầu về lợi ích kinh tế và an ninh để lôi kéo các nước khu vực vào quỹ đạo, từ đó làm phân hóa khối đoàn kết của Thế giới Arab và cuối cùng là ép buộc Palestine phải chấp nhận một “kịch bản hòa bình” mà Washington và Tel Aviv đề ra. Những lo ngại này là hoàn toàn có cơ sở bởi Hiệp định Abraham đã chứng minh Israel hoàn toàn không cần đàm phán với người Palestine mà vẫn có thể cải thiện quan hệ với các nước trong khu vực.

Hiện nay, mục tiêu mà các nhà lãnh đạo Mỹ và Israel hướng tới là tiếp tục mở đường cho các thỏa thuận bình thường hóa giữa Tel Aviv với các quốc gia Arab khác trong khu vực, mà trước hết là Saudi Arabia. Hồi giữa tháng, quan chức cấp cao của Nhà Trắng từng khẳng định Mỹ đang âm thầm liên lạc với một vài quốc gia Arab và Hồi giáo có khả năng thiết lập quan hệ ngoại giao với Israel thời gian tới. Khó có thể chắc chắn sẽ không có thêm quốc gia đặt bút ký Hiệp định Abraham. Nhưng với bối cảnh hiện nay, không chỉ Saudi Arabia mà nhiều quốc gia Arab, Hồi giáo khác có lẽ đang trông chờ bước đi tích cực của Israel trong hóa giải xung đột với Palestine, như một minh chứng cho thấy thiện chí thúc đẩy bình thường hóa quan hệ của Nhà nước Do Thái.

HÙNG HÀ