QĐND - Đã 2 tuần sau khi Thông tư số 30/2012/TT-BYT của Bộ Y tế (gọi tắt là Thông tư 30) quy định về “Điều kiện an toàn thực phẩm đối với cơ sở kinh doanh dịch vụ cửa hàng ăn uống, kinh doanh thức ăn đường phố” chính thức có hiệu lực (ngày 20-1-2012), nếu để ý, chúng ta thấy tình hình "hậu thông tư" không có gì chuyển biến. Ngay tại Hà Nội, tình trạng “ăn hè, uống đường” vẫn phổ biến như cũ. Việc xây dựng và triển khai thực hiện Thông tư 30 có lẽ đang có những điều bất hợp lý.

Thức ăn đường phố vẫn là một phần không thể thiếu ở Hà Nội. Ảnh: Minh Mạnh

Thức ăn đường phố, một phần tất yếu của đô thị

Buổi sáng ở rất nhiều ngõ phố, vỉa hè của thành phố Hà Nội vẫn nhan nhản quán ăn sáng, cà phê, trà chanh… tấp nập người ra vào. Đó là còn chưa kể đến những gánh bún rong, phở xổm, xôi đứng… di động khắp thành phố. Sự thật là từ rất lâu, tại các đô thị lớn, thức ăn đường phố trở thành một phần tất yếu không thể thiếu, đôi khi trong đó cũng chứa đựng một nét văn hóa của mỗi thành phố. Tuy nhiên, chính thức ăn đường phố lại tiềm ẩn nguy cơ về việc mất vệ sinh an toàn thực phẩm, ảnh hưởng tới an toàn giao thông, trật tự đô thị. Theo thống kê của Cục An toàn Vệ sinh thực phẩm (Bộ Y tế), cả nước ước tính có khoảng 400.000 điểm kinh doanh thức ăn đường phố. Ngoài ra, còn có hàng trăm nghìn các gánh hàng rong di động đang tồn tại trên các tuyến phố, kinh doanh tự phát, thực phẩm bán cũng thay đổi theo mùa, nhiều thực phẩm tự chế biến… Vì vậy việc tuyên truyền, quản lý, xử phạt đối với thức ăn đường phố là điều không hề dễ dàng. Thêm một lý do nữa là hiện tại, một bộ phận không nhỏ dân cư tại các đô thị vẫn hằng ngày sử dụng thức ăn đường phố một cách tự nhiên. Các loại thức ăn từ bữa sáng, bữa trưa, cà phê, giải khát, ăn vặt… đều được đông đảo người dân thành phố ưa chuộng. Trên thực tế, không thể lúc nào và ai cũng dư dả tiền bạc, thời gian để vào các nhà hàng, tiệm ăn với đầy đủ điều kiện cho phép. Việc áp dụng Thông tư 30 với mục đích bảo đảm an toàn vệ sinh thực phẩm, ngăn chặn nguồn lây bệnh là đúng đắn và rất cần thiết, nhưng nội dung triển khai, cách làm còn có những vướng mắc. Chưa kể nếu tiến hành vội vã, cứng nhắc, các lực lượng chức năng sẽ tự làm khó cho mình và đánh thẳng vào sinh kế của hàng vạn người đang kinh doanh thức ăn đường phố.

Cần lộ trình dài và điều chỉnh

Để thực hiện bài viết này, chúng tôi đã tiến hành một cuộc khảo sát nhỏ. Đó là khi hỏi cả chủ và khách hàng ở vài quán ăn sáng tại Hà Nội thì hầu hết đều không biết gì về việc triển khai thực hiện Thông tư 30. Chị Thanh (bán hàng bún mọc ở phố Vũ Ngọc Phan, Đống Đa, Hà Nội) cho biết: “Bản thân chúng tôi lâu nay bán hàng cũng là không chính thống, vẫn vừa bán vừa chạy khi có lực lượng chức năng đi dẹp vỉa hè, làm gì có cơ quan, đơn vị nào quản lý chúng tôi. Bây giờ bắt thực hiện những quy định theo thông tư này là rất khó. Ví dụ thông tư yêu cầu cửa hàng phải có quầy, tủ kính, bàn ghế bảo đảm nhưng nếu có đầy đủ những thứ đó chúng tôi biết để vào đâu khi đang bán hàng trên vỉa hè?”.

Theo quy định, điều kiện đối với kinh doanh thức ăn đường phố là phải thiết kế khoang chứa đựng, bảo quản thức ăn ngay, đồ uống bảo đảm vệ sinh, chống được bụi bẩn, mưa, nắng, ruồi nhặng và côn trùng gây hại. Nguyên liệu thực phẩm, phụ gia thực phẩm, thực phẩm bao gói, chế biến sẵn phải có hóa đơn, chứng từ chứng minh nguồn gốc, xuất xứ rõ ràng và bảo đảm an toàn thực phẩm theo quy định… Quả thật, đối với những người buôn thúng bán bưng, việc mua sắm đồ dùng đầy đủ hay bảo đảm tem mác, hóa đơn, chứng từ cho một gói xôi, một bát phở, mộc cốc cà phê… là điều gần như không tưởng! 

Theo ông Trần Quang Trung, Cục trưởng Cục An toàn Vệ sinh thực phẩm, UBND xã, phường chịu trách nhiệm quản lý và tổ chức triển khai thực hiện Thông tư 30. Thời hạn ngày 20-1 không có nghĩa là để phạt các cơ sở chưa đủ điều kiện mà là mốc thời gian để triển khai thực hiện. Các ngành chức năng xác định đây là việc lâu dài và việc đầu tiên là chính quyền phải có trách nhiệm thông báo cho mọi người biết chủ trương, các quy định. Đồng thời thông báo thời gian tổ chức các lớp tập huấn để người bán hàng biết đăng ký tham gia… Tuy nhiên, đối với các gánh hàng rong di động, liệu chính quyền phường, xã nào có thể nắm được con số cụ thể của địa bàn mình, tổ chức gặp gỡ, tuyên tuyền, tập huấn… Đây là điều không khả thi.

Có lẽ đối với xã hội còn trong giai đoạn “đang phát triển”, cùng với nhu cầu tất yếu của người dân, thói quen ăn uống và cả gánh nặng mưu sinh của hàng vạn người… việc thực hiện Thông tư 30 ngay lập tức sẽ khó có hiệu quả. Để phù hợp với thực tiễn, cũng như hoàn cảnh đời sống hiện nay, Bộ Y tế cần có những nghiên cứu, điều chỉnh phù hợp hơn đối với thức ăn đường phố. 

HOÀNG TRƯỜNG GIANG