QĐND - Đến Plei Chan (làng Chan) thuộc xã Ia Pnôn, huyện Đức Cơ, tỉnh Gia Lai hôm nay, chúng tôi thực sự ngỡ ngàng trước khung cảnh đổi thay  của vùng đất nơi biên giới. Từ một làng đồng bào dân tộc Giơ-rai lạc hậu, đời sống vật chất vô cùng khó khăn, đến nay nhờ sự tiếp sức của Công ty 72, làng Chan đã trở nên giàu có, sung túc.

Ngôi nhà mới xây của anh Siu Nel.

Chuyện ra đời “làng công nhân 72”

Cũng như những làng bản ở Tây Nguyên, làng Chan tọa lạc bên sườn một ngọn núi cao, xung quanh bao phủ bởi những cánh rừng cao su, cà phê xanh tốt. Tiếp chúng tôi trong ngôi nhà khang trang vừa mới xây dựng gần 200 triệu đồng, già làng Siu Blik mở đầu câu chuyện: “Làng mình có 281 hộ, hơn 1000 khẩu, tất cả đều là người Giơ-rai. Trước năm 1986, đời sống bà con ở đây khổ cực lắm. Ruộng nước chưa có, quanh năm chỉ biết “chặt, đốt, chọc, tỉa” và chỉ trồng lúa rẫy được một vụ. Cuộc sống của bà con tất cả đều trông vào… trời. Năm nào “trời thương” mưa nắng thuận hòa, cây lúa, cây bắp nhiều hạt, con chồn, con heo không phá thì còn có cái để ăn. Năm nào nắng mưa thất thường, mất mùa thì cái đói cái khổ lại đeo bám. Người già, trẻ em bệnh tật không có thuốc chữa trị nên sớm về với Atau (ông, bà). Bọn nhỏ có mấy đứa được đi học...". Mời chúng tôi ly nước chè xanh, già làng chậm rãi:  "Trong lúc bà con đang lên rừng, xuống suối chạy vạy lo cái ăn cho con cháu, thì cũng là lúc bộ đội Công ty 72 (Binh đoàn 15) về đây, phát dọn đất hoang để trồng lứa cao su đầu tiên trên vùng đất này. Vừa vận động người dân vào làm công nhân, vừa làm đường, xây trường học và hỗ trợ gạo, cá khô, tôn làm nhà… Đến nay, nhà nào trong làng cũng có một, hai người làm công nhân cho Công ty 72 và chuyện “làng công nhân 72” cũng bắt đầu từ đó".

Chị Rơ Lan Thơm, người dân làng Chan đưa con đi nhà trẻ

Người Giơ-rai xây dựng “làng nông thôn mới”

Gặp chúng tôi, anh Ksor Găn (33 tuổi - dân tộc Giơ-rai) nói như khoe: “Mình mới đóng bộ bàn ghế 100 triệu đồng và mua chiếc xe tay ga Air Blade gần 50 triệu đồng nữa. Nhà mình chỉ có 3 người mà có tới 6 chiếc xe, 5 năm liền, mình được bầu là “Thanh niên tiêu biểu” và tuyển thủ bàn tay vàng của Công ty 72. Găn có tiền nhưng cũng chưa nhiều lắm, ở đây nhiều hộ làm công nhân cũng giàu lắm...". Nói rồi như để chứng minh, Găn kể chúng tôi nghe chuyện những tỷ phú khai thác “vàng trắng” và chuyện “xây dựng nông thôn mới” ở làng Chan vùng biên giới này.

Sau khi biết nghe bộ đội nói, dân làng mà nhất là số thanh niên có sự tiếp sức của cán bộ, chiến sĩ Công ty 72, đã giúp nhau trồng, chăm bón và khai thác cao su, cà phê, mì, điều, lúa nước… lương trung bình từ 5 đến 7 triệu đồng/người/tháng. Thu nhập trung bình của các hộ dân trong làng đạt hơn 100 triệu đồng/năm, có 30% số hộ thu nhập hơn 200 triệu đồng/năm. Đến nay, trong làng hầu hết đã có nhà xây kiên cố với đầy đủ tiện nghi sinh hoạt đắt tiền như ti vi, tủ lạnh, xe máy... nhà nào ít thì 2 xe máy, có nhà có đến 6 chiếc xe máy, xe thì để đi làm (vào vườn cao su, cà phê), xe thì để… đi chơi! Nhà Găn ngoài nhận khoán 3ha cao su, còn trồng thêm 2ha cao su, 1ha mì và 5 sào cà phê… năm vừa rồi thu nhập gần 300 triệu đồng. 

Kinh tế phát triển, thì nhiều hủ tục lạc hậu được bà con loại bỏ như: “Ma chung”, bắt chồng, thuốc thư ma lai, giết bò cúng Yang… thay vào đó là nếp sống văn hóa lành mạnh, tình làng nghĩa xóm thắt chặt, cùng chính quyền địa phương bảo tồn và phát huy nét đẹp văn hóa truyền thống như: Tập đánh cồng chiêng cho học sinh; đốt lửa đánh cồng chiêng sinh hoạt cộng đồng, xây dựng và thực hiện hương ước của làng như: Người ốm tự nguyện đi khám, điều trị bệnh; trẻ em đến tuổi “phải được” đi học… các cháu mẫu giáo, nhà trẻ được Công ty 72 hỗ trợ một ngày 10 nghìn đồng tiền ăn trưa .Với người Giơ-rai ở làng Chan, quá khứ nghèo đói giờ chỉ còn là kỷ niệm...

Bài và ảnh: Lê Quang Hồi