Chiến thắng của ông Tayyip Erdogan sẽ tạo ra một bước ngoặt quan trọng cho nền chính trị Thổ Nhĩ Kỳ, dù trên thực tế nhà lãnh đạo này đã nắm quyền điều hành đất nước trong suốt 15 năm qua. Chiến thắng của Tổng thống Tayyip Erdogan sẽ là bước hiện thực hóa những thay đổi trong hệ thống quyền lực ở Thổ Nhĩ Kỳ theo bản Hiến pháp mới được thông qua sau chiến thắng trong cuộc trưng cầu dân ý năm ngoái, theo đúng “kịch bản” mà ông Tayyip Erdogan mong muốn. Theo đó, Thổ Nhĩ Kỳ sẽ chuyển từ chế độ nghị viện sang chế độ Tổng thống. Tổng thống sẽ trở thành người có quyền lực rất lớn, lấn át cả Quốc hội và chức danh Thủ tướng bị xóa bỏ.

Với thắng lợi thuyết phục và không phải bước vào vòng hai như dự đoán, có thể nói rằng Tổng thống Tayyip Erdogan đã vượt qua thách thức được cho là lớn nhất trong 15 năm qua một cách ngoạn mục. Cuộc bầu cử diễn ra trong bối cảnh Thổ Nhĩ Kỳ đang trong tình trạng khẩn cấp do Tổng thống Tayyip Erdongan ban bố kể từ sau cuộc đảo chính thất bại nhằm lật đổ ông năm 2016 khiến 249 người thiệt mạng. Những quy định hà khắc cùng hơn 50.000 người bị bắt giữ sau cuộc chính biến này càng làm nổi bật hình ảnh một nhà lãnh đạo cứng rắn của ông Tayyip Erdogan, phần nào gây bất lợi cho ông trong cuộc bầu cử.

Tổng thống Tayyip Erdogan và phu nhân Emine Erdogan chào người ủng hộ bên ngoài trụ sở AKP tại Ankara rạng sáng ngày 25/6.  Ảnh: Reuters

Vậy nhưng nhờ biết chớp thời cơ, Tổng thống Tayyip Erdogan đã đánh bại được các đối thủ vốn xoáy vào điểm yếu này của ông. Cho dù các đối thủ tuyên bố sẽ chấm dứt sự khắc nghiệt của nền chính trị đang diễn ra ở Thổ Nhĩ Kỳ và giải thoát đất nước khỏi tình trạng kiềm hãm hiện nay, họ cũng không thể giành chiến thắng trước một đối thủ dày dạn kinh nghiệm chính trường như đương kim Tổng thống. Giữa lúc mối lo an ninh và khủng bố dâng cao ở Thổ Nhĩ Kỳ, nhà lãnh đạo kỳ cựu này đã đánh trúng tâm lý dân tộc chủ nghĩa của người dân khi phát động chiến dịch “Nhành Ô liu” tấn công quân sự vào vùng lãnh thổ phía Bắc Syria nhằm tiêu diệt lực lượng người Kurd và các tay súng thuộc Tổ chức Nhà nước Hồi giáo (IS) tự xưng.

Hơn nữa, trong cục diện chính trị bất ổn hiện nay tại Thổ Nhĩ Kỳ, Tổng thống Tayyip Erdogan vẫn được sự ủng hộ của đông đảo người dân nhờ những chính sách về giáo dục, y tế, hạ tầng cơ sở của đất nước được đưa ra vào thời điểm nền kinh tế dần đi vào ổn định dù còn không ít khó khăn.

Tuy nhiên, thắng lợi của Tổng thống Tayyip Erdogan được cho là sẽ đặt ra không ít thách thức đối với đất nước Thổ Nhĩ Kỳ cả về đối nội lẫn đối ngoại, trước thực tế ông Tayyip Erdogan luôn cho thấy là một nhà lãnh đạo cứng rắn và trung thành với đường lối dân tộc chủ nghĩa. 

Trong bối cảnh đất nước Thổ Nhĩ Kỳ luôn phải chứng kiến sự tranh giành giữa những người Hồi giáo và thế tục, việc ông Tayyip Erdogan tiếp tục nắm quyền đồng nghĩa với việc sẽ chấm dứt sự phân chia quyền lực ở quốc gia này. Người ta đã tiên đoán trước khả năng nhà lãnh đạo này sẽ điều khiển nền chính trị Thổ Nhĩ Kỳ theo khuynh hướng Hồi giáo. Khi đó, một tương lai khủng hoảng chính trị ở Thổ Nhĩ Kỳ là khó tránh bởi người Hồi giáo và thế tục không chỉ là hai đối thủ trên vũ đài quyền lực mà còn mâu thuẫn sâu sắc về đường lối phát triển đất nước.

Về đối ngoại, thắng lợi của Tổng thống Tayyip Erdogan được đánh giá sẽ càng tác động tiêu cực tới mối quan hệ quốc tế vốn đang trong thời kỳ căng thẳng của Thổ Nhĩ Kỳ. Với đồng minh Washington, quan hệ của chính quyền Ankara chưa bao giờ tồi tệ như hiện nay. Dưới sự lãnh đạo của Tổng thống Tayyip Erdogan, Ankara đã thực thi các chính sách phục vụ lợi ích dân tộc, dần xa rời Mỹ và phương Tây, xích lại gần Nga và Iran. Mâu thuẫn giữa Mỹ và Thổ Nhĩ Kỳ bùng phát trong thời gian qua liên quan đến các hoạt động hỗ trợ các tay súng người Kurd của Mỹ và cáo buộc Washington đứng đằng sau vụ đảo chính ở Thổ Nhĩ Kỳ hồi tháng 7-2016. Việc Ankara quyết định mua hệ thống tên lửa phòng thủ S-400 và các loại vũ khí chiến lược của Moscow thời gian gần đây càng khiến cho quan hệ giữa hai đồng minh chiến lược trong NATO này thêm khủng hoảng.

Với Liên minh châu Âu (EU), thắng lợi của ông Tayyip Erdogan đồng nghĩa với việc cánh cửa gia nhập liên minh này gần như đã đóng lại. Các chính sách được thực thi dưới thời nhà lãnh đạo Tayyip Erdogan được cho là đi ngược lại với giá trị châu Âu. Vì vậy với EU, Thổ Nhĩ Kỳ sẽ không có cửa để bước vào liên minh này chừng nào Tổng thống Tayyip Erdogan còn tại vị.

Tất nhiên, với Thổ Nhĩ Kỳ, cả Mỹ và EU đều là những đồng minh và đối tác không thể “cạn tàu ráo máng” bởi những ràng buộc lợi ích. Nhưng ở giai đoạn lạnh nhạt và thiếu lòng tin lẫn nhau như hiện nay, việc Thổ Nhĩ Kỳ tìm đến những đồng minh và đối tác mới là lựa chọn khôn ngoan.

Người ta đã được chứng kiến một liên minh mới Thổ Nhĩ Kỳ-Nga-Iran được hình thành ra sao và liên minh này đã góp phần tích cực vào việc giải quyết các vấn đề ở khu vực. Trong đó phải kể tới sự bảo trợ của liên minh này cho Hội nghị Astana nhằm tìm ra giải pháp cho cuộc xung đột kéo dài ở Syria. Sự xích lại gần Nga hơn nữa của Thổ Nhĩ Kỳ sau thắng lợi của ông Tayyip Erdogan là điều được dự đoán trước. Nên nhớ, Tổng thống Nga Vladimir Putin là một trong những nhà lãnh đạo đầu tiên trên thế giới chúc mừng thắng lợi của Tổng thống Tayyip Erdogan, và không quá để nói rằng đó là một trong những tín hiêụ cho thấy nhận định trên là có cơ sở.

Động thái trên của chính quyền Ankara đã phần nào làm bộc lộ tham vọng trở thành một cường quốc có ảnh hưởng ở khu vực của Thổ Nhĩ Kỳ. Mở rộng tầm ảnh hưởng của người Hồi giáo dòng Sunni ra khắp một khu vực rộng lớn ở Trung Đông là một trong những tham vọng của Tổng thống Tayyip Erdogan theo khuynh hướng Hồi giáo. Tuy nhiên, các tham vọng của Ankara dưới thời Tổng thống Tayyip Erdogan có thể sẽ trở thành nhân tố bất lợi, kéo những tác động khôn lường đối với sự ổn định của khu vực và của chính đất nước Thổ Nhĩ Kỳ. Không phải ngẫu nhiên mà một loạt động thái của Thổ Nhĩ Kỳ tại Syria và Iraq thời gian qua đã khiến chính quyền Ankara bị công kích mạnh mẽ.

Trong bối cảnh như thế, dù Tổng thống Erdogan sau khi đắc cử tuyên bố rằng chính sách đối nội và đối ngoại của Thổ Nhĩ Kỳ dành ưu tiên bảo đảm duy trì an ninh và ổn định trong nước, song để bảo đảm vị thế địa-chính trị chiến lược của quốc gia và nuôi tham vọng trở thành cường quốc khu vực, nhiệm vụ đối với ông Erdogan quả là nhiều khó khăn.

MỸ HẠNH