QĐND - Chính phủ Nhật Bản đang xem xét sửa đổi chính sách cung cấp nguồn vốn hỗ trợ phát triển chính thức (ODA). Theo đó, Nhật Bản có thể hỗ trợ ODA cho các lĩnh vực phi quân sự của quân đội các nước đang phát triển.

Chính phủ Nhật Bản ngày 23-10 thông báo, đã biên soạn một dự thảo hiến chương viện trợ nước ngoài mới, cho phép sử dụng ODA của nước này để hỗ trợ lực lượng quân sự nước ngoài trong các chiến dịch phi chiến đấu, bao gồm cứu trợ thiên tai và các hoạt động của lực lượng tuần duyên. Hiến chương mới sẽ được đổi tên thành “Hiến chương hợp tác phát triển”.

Quân đội Nhật Bản và Mỹ trong một cuộc tập trận chung. Ảnh: Kyodo News

Đây là lần đầu tiên sau 11 năm, Nhật Bản xem xét sửa đổi chính sách cung cấp ODA. Trong bản sửa đổi đầu tiên từ năm 2003 này, dự thảo Hiến chương ODA sẽ dỡ bỏ lệnh cấm hỗ trợ lực lượng quân sự nước ngoài bằng những ngân quỹ như vậy-động thái làm dấy lên quan ngại rằng, khoản viện trợ này có thể được chuyển sang dùng cho các mục đích quân sự. Dự thảo sửa đổi kêu gọi Nhật Bản “đóng góp cho hòa bình và thịnh vượng thông qua hợp tác phi quân sự”, đồng thời nhấn mạnh, việc thực hiện “một xã hội hòa bình và an ninh” và “cùng chung các giá trị phổ biến”.

Trong dự thảo được trình lên Ủy ban Đối ngoại của Đảng Dân chủ Tự do cầm quyền ngày 23-10, chính sách cung cấp ODA của Nhật Bản còn được bổ sung thêm một mục đích, đó là nhằm “đóng góp cho việc bảo đảm lợi ích quốc gia”. Chính sách cung cấp ODA hiện nay của Nhật Bản chỉ đưa ra một mục đích là “đóng góp cho hòa bình và phát triển của cộng đồng quốc tế”.

Liên quan đến việc hỗ trợ lực lượng quân sự nước ngoài, chính phủ Nhật Bản sẽ cân nhắc từng trường hợp cụ thể, cũng như ghi nhận sự cần thiết phải mở rộng nguồn vốn hỗ trợ. Đặc biệt, Nhật Bản sẽ duy trì chính sách không mở rộng ODA cho quân đội nước ngoài bằng cách tuân thủ chặt chẽ điều lệ được xây dựng, nhằm tránh sử dụng viện trợ cho các xung đột quốc tế.

Chính sách ODA hiện nay của Nhật Bản cấm viện trợ cho các dự án có liên quan đến quân đội dưới bất cứ hình thức nào. Theo đó, ODA bị cấm dùng để tài trợ cho việc cung cấp thiết bị quân sự cho các mục đích phi quân sự cũng như huấn luyện quân nhân nước ngoài trong cả việc khắc phục hậu quả thiên tai. Do vậy, việc sửa đổi quy chế này sẽ là một bước chuyển quan trọng trong chính sách an ninh quốc gia của Nhật Bản.

Chính phủ của Thủ tướng Sin-dô A-bê (Shinzo Abe) muốn sửa đổi hiến chương để phân bổ hơn 10 tỷ USD nguồn vốn ODA hằng năm nhằm hỗ trợ các nước đang phát triển theo hướng chiến lược hơn và phản ánh đúng hoàn cảnh quốc tế đang thay đổi hiện nay. Tính đến nay, ODA của Nhật Bản chủ yếu được sử dụng trong việc xây dựng cơ sở hạ tầng và xóa đói, giảm nghèo ở các nước tiếp nhận nguồn vốn này thông qua các khoản vay, tài trợ và hợp tác công nghệ.

Hồi tháng 3, Báo Asahi từng cho hay, chính phủ của Thủ tướng A-bê đang tìm cách sửa đổi Điều lệ ODA để mở đường cho chương trình viện trợ quân sự cho nước ngoài. Chính phủ Nhật Bản tin rằng, những thay đổi này là cần thiết để ODA "đóng một vai trò" trong việc thúc đẩy quốc phòng. “Để thúc đẩy các giá trị phổ quát như tự do, dân chủ và nhân quyền, ODA sẽ đóng một vai trò trong các lĩnh vực liên quan đến an ninh”, Thứ trưởng Ngoại giao X. Ki-ha-ra được Báo Asahi dẫn lời nói vào ngày 31-3, trong cuộc họp đầu tiên của nhóm chuyên gia xem xét Điều lệ ODA của Bộ Ngoại giao Nhật Bản.

Được biết, kể từ khi lên cầm quyền, Thủ tướng Sin-dô A-bê đã tham khảo kinh nghiệm hợp tác triển khai hoạt động cứu hộ giữa lực lượng phòng vệ và quân đội Mỹ sau cơn bão Haiyan ở Phi-líp-pin, tập trung quan tâm đến một thực trạng, đó là: Vai trò của quân đội trong các lĩnh vực phi quân sự như cứu trợ thảm họa, giảm nhẹ thiên tai ngày càng tăng lớn.

Trong năm 2012, Bộ Quốc phòng Nhật Bản bắt đầu cung cấp hỗ trợ kỹ thuật phi chiến đấu mà không sử dụng nguồn vốn ODA cho các bộ quốc phòng và quân đội ở một số nước ở Đông Nam Á. Tuy nhiên, trong thời gian gần đây, để phản ứng lại trước thực trạng mở rộng sự hiện diện ngoại giao và những nỗ lực của Bắc Kinh cung cấp viện trợ cho các nước đang phát triển, chính phủ Nhật Bản đã tìm cách sử dụng một phần của nguồn vốn ODA để thúc đẩy các sáng kiến an ninh. Chiến lược An ninh Quốc gia Nhật, vốn được nội các phê duyệt vào tháng 12 năm ngoái, quy định: "Việc sử dụng chiến lược nguồn vốn ODA" của Nhật Bản, trong đó phải thực hiện việc "chủ động và tích cực đóng góp cho hòa bình."

Đề án sửa đổi lần này cũng nhấn mạnh đến việc tăng cường liên kết với các công ty tư nhân của Nhật Bản để thực hiện có hiệu quả các dự án ODA. Theo dự kiến, đề án sửa đổi chính sách ODA sẽ được chính phủ Nhật Bản thông qua trong năm nay.

NGỌC HÀ