QĐND - Chương I của Dự thảo sửa đổi Hiến pháp năm 1992 quy định về Chế độ chính trị với nội dung tập trung vào việc xác định: Chủ quyền quốc gia, quan hệ giữa nước Việt Nam với các nước khác, chủ quyền nhân dân, chính thể nhà nước, quan hệ giữa nhà nước với các tổ chức khác, các nguyên tắc cơ bản trong tổ chức và hoạt động của nhà nước...  Tôi đề nghị sửa Điều 2 như sau:  “Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân".

Sở dĩ tôi đề nghị bỏ tập hợp từ “Tất cả quyền lực nhà nước thuộc về nhân dân mà nền tảng là liên minh giữa giai cấp công nhân với giai cấp nông dân và đội ngũ trí thức” là vì:

Thứ nhất, đã quy định Nhà nước của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân rồi lại quy định tất cả quyền lực nhà nước thuộc về nhân dân chúng tôi cho rằng đã bị lặp lại cùng một nội dung, chỉ là hai cách thể hiện khác nhau. Bởi: “Nhà nước của nhân dân” được lý giải là tất cả quyền lực Nhà nước xuất phát từ nhân dân, thuộc về nhân dân, các cơ quan nhà nước nhận quyền từ nhân dân, thay mặt nhân dân thực hiện quyền lực nhà nước… Vì thế, việc quy định thêm: “Tất cả quyền lực nhà nước thuộc về nhân dân” là không cần thiết.

Thứ hai, “Quyền lực nhà nước là thống nhất, có sự phân công, phối hợp, kiểm soát giữa các cơ quan nhà nước trong việc thực hiện các quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp” không thuộc bản chất nhà nước, đây chỉ là nguyên tắc thực hiện quyền lực nhà nước nên cần được chuyển sang Điều 6.

Tôi đề nghị sửa Điều 6 như sau: “Nhân dân thực hiện quyền lực nhà nước thông qua các hình thức dân chủ trực tiếp và thông qua các cơ quan nhà nước.

Quyền lực nhà nước là thống nhất, có sự phân công, phối hợp, kiểm soát giữa các cơ quan nhà nước trong việc thực hiện các quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp.

Cán bộ, công chức, viên chức phải tôn trọng nhân dân, tận tụy phục vụ nhân dân và chịu sự giám sát của nhân dân; chống tham nhũng, quan liêu, hách dịch, cửa quyền; thực hành tiết kiệm, chống lãng phí”.

Sở dĩ tôi đề nghị thay tập hợp từ “thông qua Quốc hội, hội đồng nhân dân và thông qua các cơ quan khác của Nhà nước” bằng tập hợp từ: “Thông qua các cơ quan nhà nước” là vì: Quốc hội, hội đồng nhân dân và các cơ quan khác của nhà nước đều là cơ quan nhà nước, đều nhận và thực hiện quyền lực nhà nước của nhân dân, chúng chỉ khác nhau ở cách thức thành lập, nhiệm vụ và quyền hạn. Do vậy, việc phân biệt Quốc hội, hội đồng nhân dân với các cơ quan khác trong việc thực hiện quyền lực nhà nước như trong Dự thảo sửa đổi Hiến pháp năm 1992 là không phù hợp. Quy định như vậy, sẽ làm giảm giá trị của các Điều 74, 99, 107 khi xác định Quốc hội thực hiện quyền lập pháp, Chính phủ thực hiện quyền hành pháp và tòa án thực hiện quyền tư pháp.

Theo tôi, khi quy định phương thức thực hiện quyền lực nhà nước thì cũng nên quy định luôn trách nhiệm của các cơ quan nhà nước trước nhân dân thì phù hợp hơn.

Để việc bầu cử khách quan và chính xác hơn, đề nghị bổ sung thêm nguyên tắc chọn ứng viên vào đại biểu Quốc hội, đại biểu hội đồng nhân dân và cách thức bãi nhiệm đại biểu Quốc hội, đại biểu hội đồng nhân dân.

Đề nghị sửa Điều 8 như sau: "1. Nhà nước tổ chức và hoạt động theo Hiến pháp và pháp luật, quản lý xã hội bằng Hiến pháp và pháp luật.

2. Nền hành chính quốc gia, chế độ công vụ được tổ chức và hoàn thiện để phục vụ nhân dân.

3. Cơ quan, tổ chức, cá nhân phải nghiêm chỉnh thực hiện Hiến pháp và pháp luật, phòng, chống các hành vi vi phạm Hiến pháp và pháp luật".

Sở dĩ tôi đề nghị sửa như vậy vì:

Thứ nhất, trong dự thảo chỉ nói về nguyên tắc tập trung dân chủ, còn các nguyên tắc khác đều được quy định với phương thức biểu hiện khác nên có nhiều người cho rằng, nhà nước chỉ tổ chức và hoạt động theo nguyên tắc tập trung dân chủ. Để tránh hiểu nhầm, tôi cho rằng tốt nhất là không nên quy định cụ thể tên các nguyên tắc tổ chức và hoạt động của nhà nước. Trong hiến pháp nhiều nước không nói cụ thể về nguyên tắc tổ chức và hoạt động của nhà nước.

Thứ hai, nội dung, tinh thần của các nguyên tắc tổ chức và hoạt động của nhà nước đã được thể hiện thông qua nội dung các quy định của Hiến pháp và luật liên quan đến tổ chức và hoạt động của nhà nước. Các nguyên tắc này đôi khi cũng thay đổi theo thời gian và trong nhà nước pháp quyền thì nguyên tắc quan trọng nhất phải là nguyên tắc pháp chế theo tinh thần thượng tôn Hiến pháp và luật.

Thứ ba, Khoản 2, Điều 8 đang nói về “nền hành chính quốc gia” lại nói về trách nhiệm của cán bộ, công chức là không phù hợp, do vậy, nên chuyển lên Điều 6 thì liền mạch hơn.

Thứ tư, các tổ chức và cá nhân không chỉ chấp hành Hiến pháp và pháp luật mà còn phải “thi hành”, “sử dụng” và thậm chí còn có thể “áp dụng” Hiến pháp và pháp luật. Do vậy, nên dùng chữ “thực hiện” thì sẽ đầy đủ, chính xác và thống nhất hơn.

Đối với các tổ chức Đảng, Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị-xã hội khác thì chỉ nên xác định địa vị pháp lý của mỗi tổ chức, mối quan hệ pháp lý cơ bản giữa Nhà nước với các tổ chức đó. Không nên quy định những vấn đề thuộc nội bộ của các tổ chức (Hiến pháp không nên làm thay Điều lệ của mỗi tổ chức). Bởi như vậy, mỗi khi có những thay đổi trong Điều lệ của một tổ chức nào đó thì lại phải sửa đổi Hiến pháp.

Đối với Điều 4 dự thảo, tôi cho rằng, việc quy định vai trò lãnh đạo của Đảng trong Hiến pháp là phù hợp. Bởi về lý luận cũng như thực tiễn đều khẳng định sự cần thiết phải xác lập vai trò lãnh đạo của Đảng đối với sự nghiệp đấu tranh giành chính quyền, xây dựng và phát triển của đất nước. Trong thời đại hiện nay ở Việt Nam, không một tổ chức hay một lực lượng nào có thể thay thế Đảng Cộng sản Việt Nam trong việc lãnh đạo nhân dân Việt Nam xây dựng chủ nghĩa xã hội.

Hiến pháp là luật cơ bản-một văn bản không chỉ có hiệu lực pháp lý cao nhất mà còn phải là một văn bản mẫu mực về kỹ thuật lập pháp, tồn tại trong một thời gian khá dài, nên các quy định cần phải được thể hiện ngắn, gọn, khái quát, súc tích, dễ hiểu, tránh việc quy định quá cụ thể hoặc rườm rà.

PGS, TS Nguyễn Minh Đoan