Dự án đường sắt trên cao tuyến Ngọc Hồi-Yên Viên (Hà Nội)

Đường sắt đầu mối khu vực Hà Nội được hình thành từ hơn 100 năm nay, với trục xuyên tâm chạy từ Bắc đến Nam, qua trung tâm thành phố. Tuy nhiên, do chạy trên mặt đất, qua thành phố nên tuyến đường sắt này ngày càng bộc lộ những tồn tại cần khắc phục như: Những giao cắt trên mặt bằng giữa đường sắt và đường bộ là một trong những nguyên nhân gây ách tắc giao thông đô thị; hành lang an toàn đường sắt thường xuyên bị vi phạm, đe dọa an toàn chạy tàu, an toàn về tính mạng và tài sản của Nhà nước và nhân dân; tốc độ chạy tàu thấp, năng lực thông qua hạn chế trong khi nhu cầu giao thông của đường sắt quốc gia và đường sắt đô thị ngày càng cao. Mặt khác, hệ thống đường sắt này cũng ảnh hưởng đến môi trường như tiếng ồn, sự ô nhiễm...

Từ năm 1998 đến năm 2001, một số tổ chức nước ngoài đã tiến hành nghiên cứu hệ thống đường sắt đô thị Hà Nội, cụ thể là hãng DOSRCH (Đức) đã thực hiện năm 1998-1999, Hiệp hội hợp tác giao thông Nhật Bản (JICA) đã tiến hành vào năm 2000-2001 cho tuyến đường sắt trên cao Ngọc Hồi-Yên Viên. Tháng 5-2001, Bộ GTVT đã ra quyết định cho phép lập Báo cáo nghiên cứu tiền khả thi dự án và giao cho Tổng công ty Đường sắt Việt Nam làm chủ đầu tư, RPMU làm đại diện chủ đầu tư và Công ty tư vấn đầu tư xây dựng đường sắt là đơn vị tư vấn lập báo cáo. Ngày 12-2-2004, báo cáo này đã được Thủ tướng thông qua và ngày 3-3-2004, Bộ GTVT đã quyết định cho phép Tổng công ty Đường sắt Việt Nam lập báo cáo Dự án đường sắt trên cao Ngọc Hồi-Yên Viên.

Với tổng mức đầu tư ước tính khoảng 18.000 tỷ đồng (tương đương 1.197 triệu USD), dự kiến dự án sẽ được thực hiện theo 3 bước. Trong đó, bước 1 gồm xây dựng mới khu ga Ngọc Hồi và nâng cấp ga Yên Viên-Gia Lâm với quy mô đủ đáp ứng cho việc di chuyển toàn bộ các cơ sở của đường sắt tại ga Hà Nội hiện nay ra bên ngoài. Bước 2 sẽ ngừng khai thác chạy tàu trên toàn bộ tuyến đường sắt hiện tại, đưa vào khai thác giai đoạn 1 của dự án từ Ngọc Hồi đến Gia Lâm. Bước 3 tiến hành xây dựng cầu Đuống mới và đường sắt trên cao đoạn Gia Lâm-Yên Viên; hoàn chỉnh xây ga Yên Viên; đưa toàn bộ dự án vào khai thác sử dụng.

Tại buổi làm việc giữa lãnh đạo UBND thành phố Hà Nội và Bộ GTVT cuối quý 1-2006 vừa qua, hai bên đã thống nhất về phương án tuyến, nghĩa là đường sắt trên cao là đường sắt đôi, dài khoảng 25km, về cơ bản sẽ bám sát tuyến hiện tại để hạn chế khối lượng giải phóng mặt bằng. Tuyến đường sắt trên cao chỉ dùng để chạy tàu khách và sẽ khai thác hỗ trợ tàu khách quốc gia và tàu khách đô thị; trong đó các giờ cao điểm chỉ chạy tàu khách đô thị. Tuyến đường sẽ sử dụng đường lồng 1.435mm và 1.000mm. Trên toàn tuyến sẽ có 5 ga dùng chung giữa đường sắt quốc gia và đường sắt đô thị là: Ngọc hồi, Giáp Bát, Hà Nội, Gia Lâm và Yên Viên. Còn lại, 11 ga chỉ dùng cho vận tải hành khách đô thị là: Vĩnh Quỳnh, Văn Điển, Hoàng Liệt, Phương Liệt, Bạch Mai, Công viên Lê-nin, Phùng Hung, Long Biên Nam, Long Biên Bắc, Đức Giang và cầu Đuống. Ga Hà Nội sẽ là nhà ga trung tâm của tuyến đường sắt trên cao, có nhiệm vụ tác nghiệp phục vụ hành khách đến và đi của các đoàn tàu đường sắt quốc gia; tác nghiệp đón tiễn các đoàn tàu khách đô thị.

Dự kiến, đường sắt trên cao sẽ vượt sông Hồng qua cầu Long Biên mới, sẽ được xây dựng ở vị trí thượng lưu cầu Long Biên hiện nay. Về kết cấu, vật liệu, hình dáng kiến trúc… phải đảm bảo hài hòa với cầu Long Biên hiện nay cũng như phải hài hòa với cảnh quan đô thị trong tương lai. Cầu Đuống dành cho đường sắt trên cao sẽ được xây dựng mới tại vị trí hiện tại. Cầu đường bô sẽå được xây dựng tách riêng về phía hạ lưu.

Dự án đường sắt trên cao Hà Nội, tuyến Ngọc Hồi-Yên Viên được đánh giá là phù hợp với quy hoạch tổng thể phát triển ngành GTVT đường sắt đến năm 2020 và quy hoạch chung của thủ đô Hà Nội đến 2020 đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt. Nếu được thực hiện, dự án sẽ cải thiện được đáng kể tình trạng giao thông của thủ đô Hà Nội vốn còn nhiều hạn chế và nâng cao năng lực đường sắt quốc gia. Về nguồn vốn cho dự án, Thủ tướng Chính phủ đã chỉ đạo tại văn bản số 195/CP-CN ngày 12-2-2004: "Giao Bộ GTVT phối hợp với Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Bộ Tài chính, UBND thành phố Hà Nội, nghiên cứu phương án huy động theo hướng đa dạng hóa nguồn vốn, kết hợp nhiều nguồn vốn đầu tư, trình Thủ tướng Chính phủ. UBND thành phố Hà Nội phối hợp với Bộ GTVT tính toán việc sử dụng quỹ đất tại các ga Hà Nội và Giáp Bát để tạo thêm nguồn vốn để thực hiện dự án; Nghiên cứu phương án giao cho doanh nghiệp thực hiện dự án theo phương thức: Doanh nghiệp bỏ vốn kết hợp với vốn ngân sách nhà nước để đầu tư xây dựng; giao cho doanh nghiệp quản lý khai thác (có sự hợp tác liên doanh với các nhà thầu tư vấn và đầu tư xây dựng quốc tế). Nhà nước sẽ đầu tư 50%-70% kinh phí dự án". Theo đó, hiện đã có một số đối tác từ Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản… quan tâm đến dự án. Tổ chức hỗ trợ xúc tiến thương mại Nhật Bản (JETRO) cũng đã quyết định cấp nguồn vốn hỗ trợ kỹ thuật để hoàn chỉnh nghiên cứu khả thi của dự án với mục tiêu xin vay vốn ODA của JBJC.

CHU LAM