QĐND - Năm 2013, liên tiếp những cơn bão đổ bộ vào các tỉnh miền Trung đã gây hậu quả nặng nề, trong đó, nhiều đô thị lớn phải hứng chịu thiệt hại không nhỏ. Đặc thù của hệ thống đô thị nước ta chủ yếu tập trung ở vùng ven biển, vùng đồng bằng, vì vậy, thường xuyên chịu ảnh hưởng trực tiếp của thiên tai, biến đổi khí hậu. Yêu cầu phát triển đô thị bền vững, đô thị xanh đang đặt ra ngày càng cấp bách, không chỉ giúp các thành phố, thị xã ứng phó tốt hơn với biến đổi khí hậu mà còn là yếu tố tích cực để bảo vệ môi trường.

Đô thị dễ bị tổn thương do biến đổi khí hậu

Tháng 9 vừa qua, cơn bão số 10 đổ bộ vào nước ta, tâm bão càn quét qua tỉnh Quảng Bình, trong đó, thành phố Đồng Hới gánh hậu quả nặng nề. Bên cạnh thiệt hại về người, Quảng Bình còn có hơn 300 ngôi nhà bị sập, hơn 150 nghìn nhà bị tốc mái. Tại thành phố Đồng Hới, kể cả nhiều ngôi nhà kiên cố cũng bị gió bão làm tốc mái, vỡ cửa kính, giao thông tại nhiều tuyến đường bị đình trệ, hoạt động sản xuất kinh doanh, đời sống của người dân bị xáo trộn. Theo ông Nguyễn Ngọc Tình, Trưởng phòng Quản lý xây dựng, Sở Xây dựng Quảng Bình, đối với những ngôi nhà kiên cố, mặc dù khung chịu lực chính vẫn bảo đảm an toàn nhưng gió bão đã phá hoại các kết cầu bao che như phần mái hay các mảng kính lớn.

Không chỉ có khu vực ven biển, ở vùng đồng bằng, hằng năm, đô thị cũng luôn đứng trước nguy cơ chịu ảnh hưởng của bão, lũ lụt và nước biển dâng. Trong khi đó, tại các đô thị miền núi và trung du, lũ quét, sạt lở đất, cháy rừng, hạn hán là hiểm họa luôn rình rập. Tại hội thảo về hướng tới đô thị xanh và thích ứng với biến đổi khí hậu vừa được tổ chức gần đây, Thứ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Thanh Nghị đánh giá, tác động của biến đổi khí hậu ngày một rõ rệt trên mọi miền đất nước, trong đó, khu vực đô thị, nơi chiếm 70% GDP cả nước ngày càng dễ bị tổn thương, gây thiệt hại nặng nề về kinh tế, xã hội, môi trường, cơ sở hạ tầng...

Phát triển đô thị xanh là động lực cho công tác bảo vệ môi trường, xóa đói, giảm nghèo. Ảnh: Trọng Hải.

Vừa là đối tượng chịu ảnh hưởng của biến đổi khí hậu, đồng thời, đô thị cũng là tác nhân góp phần dẫn đến những thay đổi bất thường của thời tiết. Việt Nam là một trong những nước có tốc độ đô thị hóa nhanh của khu vực. Theo thống kê của Bộ Xây dựng, hiện nay, mạng lưới đô thị Việt Nam đã được phát triển với gần 770 đô thị, tỷ lệ đô thị hóa đạt hơn 33%. Đô thị đã khẳng định vai trò là động lực cho phát triển, chuyển dịch cơ cấu kinh tế, cơ cấu lao động ở mỗi địa phương, mỗi vùng và cả nước. Tuy nhiên, đô thị cũng đang đối mặt với nhiều thách thức. Mặt trái của đô thị hóa là môi trường bị tổn thương, ô nhiễm nặng nề. Từ những thách thức đó đặt ra nhu cầu cấp bách cho các đô thị Việt Nam phải có giải pháp quyết liệt để bảo vệ môi trường sống, thích ứng và ứng phó có hiệu quả với những tác động trước mắt cũng như tiềm ẩn, lâu dài của biến đổi khí hậu.

Xây dựng đô thị xanh, cần đột phá, đổi mới tư duy

Một trong những giải pháp cho bài toán phát triển đô thị bền vững được nhắc đến nhiều trong thời gian qua, đó là xây dựng đô thị xanh hay thành phố sinh thái. Nước ta đã có các định hướng, chiến lược, chương trình liên quan đến phát triển đô thị xanh được nêu lên, cùng với đó là hoàn thiện hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về lĩnh vực xây dựng và phát triển đô thị. Mặc dù vậy, như nhận xét của Thứ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Thanh Nghị, trong hơn 10 năm trở lại đây, phát triển đô thị theo hướng tăng trưởng xanh, thích ứng biến đổi khí hậu tại Việt Nam mới đang ở giai đoạn đầu, kết quả thực tế vẫn còn chưa như mong muốn.

Ngày đô thị Việt Nam (8-11) là dịp quan trọng để đánh giá toàn diện sự phát triển của hệ thống đô thị đất nước, cũng như đưa ra định hướng cụ thể trong thời gian tới. Năm 2013, với việc phát động chủ đề “Xây dựng đô thị tăng trưởng xanh”, Ngày đô thị Việt Nam hướng đến các kế hoạch hành động cụ thể để hiện thực hóa mục tiêu chiến lược về phát triển đô thị bền vững. Một đô thị xanh không chỉ cần không gian mở, nhiều cây xanh, mà còn là đô thị tiết kiệm năng lượng, bảo vệ môi trường, tái sử dụng nước thải, rác thải… Bên cạnh đó, bà Ngô Thị Tám, Phó tổng thư ký Hiệp hội các đô thị Việt Nam, nhấn mạnh, hướng các đô thị đến mục tiêu tăng trưởng xanh còn mang nội dung chú trọng phúc lợi xã hội, chăm lo cho mọi người một cách công bằng, hợp lý, đối với các nước đang phát triển, tăng trưởng xanh đặt xóa đói, giảm nghèo là trọng tâm.

Từ quan điểm này, bà Ngô Thị Tám cho rằng, phải có một sự đột phá, đổi mới tư duy phù hợp mới có thể thực hiện đúng mục đích, mục tiêu, hiệu quả các chính sách, chiến lược đã đề ra. Đô thị là động lực tăng trưởng của cả vùng, của đất nước, mỗi người từ cương vị và góc độ cá nhân cần xác định cho rõ nhiệm vụ, trách nhiệm tham gia của mình, từ đó mới xây dựng được nguồn nhân lực đủ mạnh, yếu tố cơ bản phục vụ trực tiếp cho công tác phát triển đô thị.

MẠNH HƯNG