QĐND - Chương II (Về quyền con người, quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân) trong Dự thảo sửa đổi Hiến pháp năm 1992 (đã được công bố rộng rãi trên các phương tiện thông tin đại chúng) được xây dựng trên cơ sở sửa đổi, bổ sung và bố cục lại Chương V - Quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân của Hiến pháp năm 1992 thành Chương: “Quyền con người, quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân” để khẳng định giá trị, vai trò quan trọng của quyền con người, quyền công dân trong Hiến pháp và đặt sau Chương I (Chế độ chính trị). Dự thảo chuyển các quy định liên quan đến quyền con người, quyền công dân tại các chương khác về chương này, làm rõ nội dung quyền con người, quyền công dân, trách nhiệm của Nhà nước và xã hội trong việc tôn trọng, bảo đảm và bảo vệ quyền con người, quyền công dân; quy định quyền công dân không tách rời nghĩa vụ công dân. Sắp xếp lại các điều theo các nhóm quyền để bảo đảm tính thống nhất giữa quyền con người và quyền công dân, bảo đảm tính khả thi hơn. Tôi nhất trí cao về sự sắp xếp này.
Dự thảo tiếp tục khẳng định và làm rõ hơn các quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân trong Hiến pháp năm 1992. Đồng thời, đã bổ sung một số quyền mới là kết quả của quá trình đổi mới của đất nước trong suốt 25 năm qua, phù hợp với các điều ước quốc tế về quyền con người mà Cộng hòa XHCN Việt Nam là thành viên. Đó là quyền sống (Điều 21), quyền hiến mô, bộ phận cơ thể người, hiến xác (Điều 22), quyền bất khả xâm phạm về đời sống riêng tư (Điều 23), quyền kết hôn và ly hôn (Điều 39), quyền hưởng thụ các giá trị văn hóa, tham gia vào đời sống văn hóa, sử dụng các cơ sở văn hóa, tiếp cận các giá trị văn hóa (Điều 44), quyền xác định dân tộc (Điều 45), quyền được sống trong môi trường trong lành (Điều 46),... Dự thảo quy định quyền con người, quyền công dân chỉ có thể bị giới hạn trong trường hợp cần thiết vì lý do quốc phòng, an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội, đạo đức, sức khỏe của cộng đồng (Điều 15). Tuy nhiên, trong một số điều, quyền và nghĩa vụ của công dân đã không còn được gắn kết với nhau. Vì thế, tôi đề nghị, thay vì sắp xếp Điều 16 (mới), Điều 17 (bổ sung, sửa đổi Điều 52) như trong Dự thảo Hiến pháp hiện nay, Ủy ban Dự thảo sửa đổi Hiến pháp nên cân nhắc, sắp xếp lại trình tự, vị trí của Điều 16, Điều 17 trong chương này. Bởi vì, Điều 15 (sửa đổi, bổ sung Điều 50) ở Chương II ghi rõ: 1. Ở nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, quyền con người, quyền công dân được Nhà nước và xã hội thừa nhận, tôn trọng, bảo vệ, bảo đảm theo Hiến pháp và pháp luật. 2. Quyền con người, quyền công dân chỉ có thể bị giới hạn trong trường hợp cần thiết vì lý do quốc phòng, an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội, đạo đức, sức khỏe của cộng đồng”. Nếu đưa Điều 16 (mới) “Mọi người có nghĩa vụ tôn trọng quyền của người khác…” trước Điều 17 như trong Dự thảo sẽ khiến trình tự diễn đạt về quyền con người bị đảo lộn, không phù hợp với thực tế và lô-gích khoa học. Bởi lẽ, chỉ khi Mọi người đều bình đẳng trước pháp luật. Không ai bị phân biệt đối xử trong đời sống chính trị, dân sự, kinh tế, văn hóa, xã hội” (như trong Điều 17 của Dự thảo) thì mới có thể “…tôn trọng quyền của người khác…” như trong Điều 16 (Dự thảo). Vì thế, nên đảo lại vị trí của Điều 16, Điều 17 cho phù hợp với trình tự diễn đạt về các quyền của con người. Theo đó, trình tự sắp xếp của Điều 15, 16, 17 trong Chương II khi bố cục lại là: Điều 15 (sửa đổi, bổ sung Điều 50) “1. Ở nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, quyền con người, quyền công dân được Nhà nước và xã hội thừa nhận, tôn trọng, bảo vệ, bảo đảm theo Hiến pháp và pháp luật. 2. Quyền con người, quyền công dân chỉ có thể bị giới hạn trong trường hợp cần thiết vì lý do quốc phòng, an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội, đạo đức, sức khỏe của cộng đồng” Điều 16 (sửa đổi, bổ sung Điều 52) “1. Mọi người đều bình đẳng trước pháp luật. 2. Không ai bị phân biệt đối xử trong đời sống chính trị, dân sự, kinh tế, văn hóa, xã hội”. Điều 17 (mới) "1. Mọi người có nghĩa vụ tôn trọng quyền của người khác. 2. Không được lợi dụng quyền con người, quyền công dân để xâm phạm lợi ích quốc gia, lợi ích dân tộc, quyền, lợi ích hợp pháp của người khác”.
CHÍNH TÂM, Phòng 304, nhà M6, Khu tập thể Văn công Quân đội, Tổ dân phố số 17, phường Mai Dịch, quận cầu Giấy, Hà Nội.