QĐND - Ngày 28-3-1935, tại Đại hội lần thứ nhất của Đảng Cộng sản Đông Dương (nay là Đảng Cộng sản Việt Nam) đã ra Nghị quyết về "Công-nông tự vệ đội". Theo đó, các đội tự vệ công-nông mang tính chất là những tổ chức vũ trang quần chúng đã ra đời. Đây là một trong những cơ sở hình thành tư tưởng và quan điểm quân sự của Đảng ta. Từ đó, ngày 28-3 hằng năm là Ngày truyền thống của lực lượng dân quân, tự vệ (DQTV) toàn quốc.

Ngay từ khi ra đời, các đội tự vệ ở cả nông thôn và thành thị đã làm nòng cốt cho quần chúng thực hiện vũ trang khởi nghĩa, tiến hành chiến tranh du kích, xây dựng và mở rộng các căn cứ địa. Tháng 8-1945, lực lượng DQTV đã cùng toàn dân tiến hành thắng lợi cuộc Tổng khởi nghĩa giành độc lập. Sau ngày 2-9-1945, DQTV trở thành một bộ phận quan trọng trong LLVT của Nhà nước Việt Nam độc lập, một trong ba thứ quân của LLVT nhân dân, được tổ chức rộng khắp ở các làng xã, phố phường trong cả nước, thực sự là công cụ bảo vệ chính quyền cách mạng non trẻ, bảo vệ thành quả cách mạng. Vai trò của lực lượng DQTV đã được khẳng định và minh chứng trong hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ, cũng như trong các cuộc chiến tranh bảo vệ biên giới.

Lãnh đạo Cục DQTV và cán bộ chuyên trách, kiêm nhiệm công tác quốc phòng ở bộ, ngành trao đổi kinh nghiệm công tác quân sự, quốc phòng.  Ảnh: Nguyễn Chính Hậu

Đất nước hòa bình, lực lượng DQTV có bước phát triển mới cả về số lượng, chất lượng và biên chế trang bị, là công cụ chủ yếu bảo vệ Đảng, bảo vệ chính quyền, bảo vệ nhân dân. Lực lượng DQTV được giáo dục chính trị, huấn luyện quân sự theo phương châm "cơ bản, thiết thực, chất lượng". DQTV phối hợp với lực lượng công an giữ gìn an ninh, trật tự, an toàn xã hội (TTATXH) ở các địa phương cơ sở, phối hợp cùng các lực lượng khác giải quyết các vụ việc; tham gia bảo vệ các mục tiêu trọng yếu, các sự kiện chính trị trọng đại, ngày lễ, Tết; xung kích trong sản xuất và phòng, chống thiên tai, lũ lụt, vận động quần chúng thực hiện các chính sách của Đảng và Nhà nước.

Qua 79 năm xây dựng, chiến đấu và trưởng thành, DQTV nước ta luôn chứng tỏ là một lực lượng cách mạng to lớn, một lực lượng chuyên chính của Đảng và Nhà nước ta, dù trong bất cứ hoàn cảnh nào cũng tồn tại và phát triển không ngừng. Hiện nay, lực lượng DQTV được tổ chức, biên chế tinh gọn hơn, nhưng chất lượng tổng hợp ngày càng được nâng cao, đáp ứng các yêu cầu nhiệm vụ mới. DQTV là LLVT quần chúng không thoát ly sản xuất, công tác, là một thành phần của LLVT nhân dân, đặt dưới sự lãnh đạo của Đảng, sự quản lý điều hành của Chính phủ và của UBND các cấp, sự chỉ đạo, chỉ huy thống nhất của Bộ trưởng Bộ Quốc phòng (BQP) và sự chỉ đạo, chỉ huy trực tiếp của cơ quan quân sự địa phương (QSĐP), có trách nhiệm bảo vệ chính quyền, bảo vệ tính mạng, tài sản của nhân dân, tài sản của Nhà nước ở cấp xã, cơ quan, tổ chức.

Nhằm phát huy tốt chức năng, nhiệm vụ của lực lượng DQTV, những năm qua, Cục DQTV đã chủ động tham mưu với Quân ủy Trung ương, Thủ trưởng BQP, Thủ trưởng Bộ Tổng tham mưu, chỉ đạo cơ quan QSĐP và cơ quan quân sự các cấp làm tham mưu cho cấp ủy, chính quyền địa phương chỉ đạo, chỉ huy lực lượng DQTV hoạt động có hiệu quả theo đúng quy định của pháp luật. Nổi bật là trong quá trình hoạt động, lực lượng DQTV đã thể hiện rõ vai trò trong phối hợp với Bộ đội Biên phòng tuần tra bảo vệ biên giới; phối hợp với Công an tham gia giữ gìn an ninh chính trị, TTATXH, duy trì chế độ trực SSCĐ, bảo vệ chủ quyền lãnh thổ và biển, đảo Tổ quốc. Đặc biệt, mỗi khi có sự cố, thiên tai, dịch bệnh..., DQTV đã phối hợp chặt chẽ với các lực lượng phòng, chống, khắc phục hậu quả thiên tai, dịch bệnh, tìm kiếm, cứu nạn, bảo vệ và phòng, chống cháy rừng, bảo vệ môi trường, ứng phó với các sự cố nghiêm trọng khác, giúp dân sơ tán, cứu người, tài sản, làm ổn định tình hình mọi mặt ở địa phương, cơ sở. Bên cạnh đó, DQTV đã phối hợp với các lực lượng làm công tác dân vận ở các địa phương, địa bàn xung yếu, nơi biên giới, hải đảo, vùng sâu, vùng xa; kết hợp chặt chẽ với các chương trình hoạt động ở từng địa phương, cơ sở đem lại hiệu quả thiết thực.

Thời gian tới, Cục DQTV tiếp tục nâng cao chất lượng, trình độ tham mưu cho Thủ trưởng BQP, Thủ trưởng Bộ Tổng tham mưu chỉ đạo cơ quan QSĐP và cơ quan dân quân các cấp, Ban CHQS cấp xã, cơ quan, tổ chức, để tham mưu cho cấp ủy, chính quyền địa phương chỉ đạo, chỉ huy, xây dựng, huấn luyện lực lượng DQTV mạnh, xung kích trong lao động, sản xuất và bảo vệ Đảng, chính quyền, bảo vệ nhân dân ở cơ sở. Theo đó, mọi hoạt động của DQTV phải thường xuyên gắn với các hoạt động kinh tế, văn hóa, xã hội của địa phương, cơ sở. Tổ chức xây dựng lực lượng DQTV vững mạnh, rộng khắp và phối hợp với các lực lượng trên địa bàn giữ gìn an ninh chính trị, TTATXH, góp phần tạo môi trường thuận lợi, thúc đẩy phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội, củng cố QP-AN vững chắc.

Để nâng cao chất lượng tổng hợp của lực lượng DQTV, nhất là về chính trị, Cục DQTV tham mưu, chỉ đạo tập trung đi sâu vào xây dựng lực lượng DQTV biển, dân quân thường trực biên giới; tiếp tục chỉ đạo xây dựng lực lượng DQTV trong các doanh nghiệp ngoài Nhà nước, nhất là doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài; làm tốt công tác huấn luyện để sử dụng lực lượng DQTV vừa đáp ứng yêu cầu thời bình cũng như thời chiến; gắn xây dựng lực lượng DQTV với xây dựng cơ sở vững mạnh toàn diện làm nền tảng để xây dựng khu vực phòng thủ vững chắc.

Thiếu tướng NGUYỄN DUY NGUYÊN
Cục trưởng Cục Dân quân Tự vệ